سخن نخست
در سرزمین پهناور ایران اسلامی با وجود برخورداری از استعدادهای بالقوه ذخایر و منابع غنی، متأسفانه تا قبل از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی به لحاظ سلطة حکام جور و حکومتهای فاسد و وابسته، نقاط دور افتاده و محروم کشور مورد بی توجهی واقع شده بود.
متعاقب به ثمر نشستن نهال نظام مقدس جمهوری اسلامی، اقدامات مفیدی از سالهاي نخست پس از پيروزي انقلاب اسلامي تاكنون در جهت ترمیم خرابیها، عمران و آبادانی در نقاط عقب مانده آغاز گردید. رويكرد محروميتزدايي از تماميت كشور در دولت نهم با توجه به دغدغهها و نوع نگرش عدالت محورانة ریاست محترم جمهوری، در صدر برنامههای ایشان و دولت نهم واقع شده و شتاب افزونتری به خود گرفت. در این شماره از گزارش جمهور با همیاری دفتر امور مناطق محروم کشور و گروه پژوهشهای کاربردی معاونت پژوهشي این مرکز، اهم رویکردها و اقدامات این دفتر در ابعاد عمرانی، اشتغال زایی، نظارتی و پیگیری و عوامل مؤثر در پیشبرد فعالیتهای انجام شده مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است که اهّم آن تقدیم مخاطبان ارجمند می گردد.
معاونت ارتباطات و اطلاع رسانی
مرکز پژوهش و اسناد ریاست جمهوری
رسیدگی به مناطق محروم؛ نماد عدالت اجتماعی[1]
1. یکی از اقدامات ارزشمند، تأسیس دفتر مناطق محروم بود. کارهای بسیار خوبی انجام شده است. این کارها غیر بحث رفاه است. بحث امید است که بدانند مورد توجه نظام هستند. هم توزیع و تثبیت جمعیت می شود و هم افتخار انقلاب در خدمت به محرومین است.
2. اولویت کاری دولت همواره خدمت و توجه به محرومان و مستضعفان است. ساکنان مناطق محروم جامعه جزو زحمتکش ترین، وفادارترین و بهترین اقشار مختلف جامعه هستند. به عنوان خادمان ملت، به این مردم بدهکاریم و مدیون هستیم.
3. باید به اتفاق و کمک یکدیگر در حرکتی انقلابی و نهضتی، شرایط را به طور کامل و به نحو مطلوب تغییر دهیم. مسائل و مشکلات مردم محروم باید به نحوی بر طرف شود که آسیبی به آنان نرسد و در عین حال با سرعت و دقت، وضعیت تغییر کند.
4. برای ساختن ایران کارهای فراوانی باید انجام شود؛ اما بدون تردید پایه ساختن این کشور، روستاست. روستا نه به معنای اینکه مردم را همواره در یک جمع محدود محصور کنیم، بلکه پایه ساختن کشور عمران و آبادانی و رسیدگی به آن پایگاهی است که همة وجودش تولید است. همة وجودش خیر، و همة وجودش برکت است برای کشور.
5. اگر بخواهیم پیشرفت کشور ما پیشرفت پایدار و اصیلی باشد باید بخش مهمی از توجه برگردد به روستا؛ عمران روستا، اشتغال روستا، تولید روستا، طرح معماری روستا، مسکن روستا، آموزش و درمان و بهداشت روستا. این باید بیاید در دستور کار و به عکس گذشتهها، زندگی کردن در کانون تولید و تولید کردن باید افتخار ملی بشود.
6. جزو آرزوهای من است که بتوانیم ظرف سه الی چهار سال یا پنج سال کل بافت روستایی را بازسازی کنیم. بهترین خانه باید آنجا ساخته بشود؛ آنکه دارد تولید میکند، آنکه زحمت میکشد.
مقدمه
دفتر امور مناطق محروم كشور تحت نظر مستقيم ریاست محترم جمهوری مسئوليت هماهنگي و نظارت بر فعاليتهاي عمراني و اشتغال‌زايي و برنامهريزي را در جهت رفع
عقبماندگي و عدم توسعة نقاط دورافتاده در حوزة روستايي كشور برعهده دارد.
عقبماندگي و عدم توسعة نقاط دورافتاده در حوزة روستايي كشور برعهده دارد.
پوشش فعاليتهاي اين دفتر شامل همة نقاط دورافتاده كشور در مناطق كوهستاني، كويري، حاشيه درياها و رودخانه‌ها و ... بوده كه تركيب جمعيتي و قومي متفاوتي دارند.
با تشكيل دفتر امور مناطق محروم كشور در اواخر سال 1368 ، هر ساله اعتبارات ويژه‌اي براي توسعه اين مناطق در قانون بودجه اختصاص يافته و با ساز و كار خاص و نظارت متمركز و مستمر، صرف اجراي طرحهاي عمراني زيربنايي شده است.
تا پايان سال 1386، مجموع تلاشها و اقدامات اين دفتر براي هدايت و تخصيص اعتبارات لازم و انجام نظارتهاي مستمر موجب شده تا علاوه بر ساير طرحها و اعتبــارات عمراني، با اختصاص 13.668 ميليارد ريال و با اجراي 43.222 پروژه عمراني و زيربنايي، بيش از 16.030 روستا با جمعيتي حدود 12.968.450 نفر از نعمت امكاناتي نظير آب آشاميدني لوله‌كشي، راه مناسب براي عبور و مرور و انتقال محصولات، روشنايي برق، فضاي آموزشي، خانه بهداشت و ارتباط مخابراتي بهـره‌مند گردنـد.
همچنين با اختصاص 8387 ميليارد ريال وام بانكي با شرايط ويژه ( حداقل سود و كارمزد متعلقه) و مدت بازپرداخت طولاني و اعمال معافيتهاي مالياتي، بيش از 151.000 طرح توليدي و اشتغال‌زايي در زمينههاي مختلفي از قبيل ايجاد واحدهاي صنعتي، دامداري، پرورش آبزيان، صنايع روستايي و دستي، معدن، بهداشت و درمان، خوداشتغالي، باغداري، تجهيز چاه كشاورزي، تسطيح اراضي كشاورزي و ... در اقصي نقاط محروم كشور به اجرا درآمده كه موجب ايجاد 278.600 شغل جديد شده است.
عليرغم پيش‌بيني و تأمين اين تسهيلات به دليل وجود مقررات پيچيده بانكي، با پيگيريهاي به عمل آمده از سوي دفتر امور مناطق محروم كشور، « صندوق قرض‌الحسنه توسعه اشتغال روستايي » تشكيل گرديد.
خوشبختانه تا پايان سال 1384، مبلغ 348 ميليارد ريال دراختيار صندوق قرارگرفته كه توزيع آن در753 روستا منجر به ايجاد 11.427 نفر شغل جديد شده است . از سال 1385 نيز با ادغام اين صندوق در صندوق مهر امام رضا (ع)، اعتبارآن به 1050 ميليارد ريال افزايش يافت كه با توزيع اين تسهيلات ميان 1830 روستا، موجبات ايجاد حدود 22.804 نفر شغل جديد در مناطق روستايي كشور فراهم شد . همچنين در سال 1386، مبلغ 160 ميليارد ريال جهت اين امر به متقاضيان مناطق روستايي اختصاص يافته است .
علاوه بر آن، اين دفتر همواره سعي نموده از امكانات و توان اجرايي موجود كشور در جهت توسعه و عمران مناطق محروم حداكثر استفاده را نموده و از طريق مراجع ذيربط و ساير دستگاه‌هاي اجرايي دولت در سنوات مختلف برنامه، اعتبارات و تسهيلاتي از ساير منابع ملي و استاني براي نقاط محروم منظور گردد تا بدين‌وسيله دستگاه‌هاي اجرايي را نسبت به تلاش و كار بيشتر در اين مناطق ترغيب و تشويق نمايد.
نحوة توزيع اعتبارات و نظارت مستمر بر كيفيت فني و شيوة هزينه‌ها، موجب گرديده علاوه بر تقليل زمان اجراي پروژهها، كيفيت آنها ارتقا يافته و هزينه‌ها نيز در مقايسه با پروژههاي مشابه در ساير مناطق كاهش يابد.
هر چند دسترسي سخت، صعوبت كار و دورافتادگي برخي از مناطق روستايي كه در نقاط كوهستاني مرتفع يا مناطق كويري قرار گرفته‌اند، اجراي پروژههاي عمراني را با مشكل مواجه مي‌كرد، اما با تلاش و كوشش مجريان مربوطه هر ساله شاهد بهرهمندي تعداد قابل توجه‌اي از روستاهاي كشور از امكانات زيربنايي هستيم.
با شروع فعاليت دولت نهم پس از شهريور 1384، آهنگ محروميتزدایي و توجه به دورترين نقاط، شدت بيشتري گرفت و در تداوم سياست بنيادي نظام اسلامي و تحقق شعار عدالت محوري ریاست محترم جمهوری، رسيدگي به روستاها سرلوحه امور دولت قرار گرفت .
طي سه سال گذشته(تا پايان سال 1386 )، اقدامات و برنامهريزيهاي اين دفتر براي تأمين و تخصيص اعتبارات مورد نياز، توأم با نظارتهاي مستمر موجب شده تا علاوه بر ساير طرحها و اعتبــارات عمراني، با اختصاص 5310 ميليارد ريال و با اجراي 3301 پروژه عمراني و زيربنايي، بيش از 2080 روستا با جمعيتي حدود 1.487.450 نفر از نعمت امكاناتي نظير آب آشاميدني لوله‌كشي، راه مناسب براي عبور و مرور و انتقال محصولات، فضاي آموزشي و غيره بهـره‌مند گردنـد.
لازم به ذكر است كه قسمت قابل توجهي از اعتبارات و پروژه هاي مذكور درخلال سفرهاي رياست محترم جمهوری و هيئت محترم دولت به استانهاي كشور جهت اجراي پروژه هاي عمران روستايي در زمينة راهسازي و آسفالت ، آب آشاميدني ، آسفالت معابر روستايي و فضاهاي آموزشي روستايي اختصاص يافته است.
خوشبختانه تخصيص اعتبارات فوق براساس قانون، 100 درصد بوده و اين بدان معناست كه كل اعتبار فوق به دستگاه اجرايي پرداخت گرديده است . این واقعیت را باید بپذیریم که یک توجه جدی در مجموعة دولت خدمتگزار برای رسیدگی به مناطق محروم و زدودن غبار محرومیت از چهرة نقاط دورافتاده شکل گرفته است . نمونه های بارز آن ، توزیع سهام عدالت ، ترميم و مقاوم سازي مسكن روستايي ، پزشك خانواده و بيمه روستايي ، شکل گیری اردوهای هجرت 3 و اعتبار ویژه راه روستایی است.
به عنوان مثال، طي سه سال اخير از مجموع منابع اعتبارات وزارت راه و دفتر مناطق محروم کشور، جمعاً پانزده هزار کیلومتر از راههای روستایی کشور آسفالت شده است که این امر را باید از اقدامات کم نظیر و مبارک دولت محترم به حساب آورد.
تأمين آرامش روحي و جسمي و برقراري رفاه نسبي براي حدود 22 ميليون نفر روستايي كه در بيش از 68 هزار آباديِ پراكندة كم خانوار و پرخانوار در سطح كشور زندگي مي‌كنند، فقط از طريق متوليان يك دستگاه خاص ميسر نميشود، بلكه توجه و تأمين نيازها در تمامي زمينه‌ها علي‌الخصوص زيرساختهاي عمراني و معيشت و اشتغال افراد را از طريق يك همدلي و تعامل و همكاري فرابخشي طلب ميكند .
انجام اقدامات فوق از يك سو و توسعه امكانات مورد نياز جهت ايجاد اشتغال و افزايش درآمد در روستاهاي محروم از طريق پرداخت مابه‌التفاوت سود و كارمزد تسهيلات بانكي در امور كشاورزي، صنعت، مسكن و ... از سوي ديگر ، منجر به حفظ جايگاه و منزلت انساني افراد شده و اميد به زندگي و نيل به آيندة بهتر در حد قابل توجهي رشد و تكامل مي يابد و در نتيجه با افزايش امنيت خاطر وكار و تلاش مضاعف جهت بهبود وضع معيشت ، افراد خود به دنبال بهبود وضعيت زندگي خود خواهند بود. در ادامه این نوشتار به اهم اقدمات دفتر مناطق محروم کشور در دولت نهم اشاره میشود:
الف. رویکردها و اقدمات دفتر امور مناطق محروم کشور
1. اقدامات عمراني
تعداد فراوان روستاها همراه با پراكندگي گستردة آنها (حدود 37 هزار روستا با بيش از 100 نفر جمعيت) ، مشكلات بسياري را براي ساماندهي و خدمات‌رساني به آنها ايجاد نموده است كه اين مشكلات همراه با ناملايمات و بعضاً قهر طبيعت، بر مشكلات زيستي در فضاهاي روستايي ايران افزوده است. از اينرو انجام طرحهاي مربوط به تأمين نيازهاي زيستي و توليدي اين جمعيت در مقايسه با طرحهاي توسعه و نوسازي شهرها با تأخير مواجه بوده كه براي جبران اين تأخير ، انجام طرحهاي ضربتي و اجراي برنامه‌هاي زيربنايي در نواحي روستايي با رويكرد بهبود وضعيت زندگي، در ماندگاري و ثبات جمعيت روستايي در فضاهاي سكونتي و توليدي نقش بهسزايي دارد.
جمع کل اعتبارات خاص عمرانی مناطق محروم در دولت نهم طی سالهای 1386 – 1384 به شرح زیر بوده است:
اختصاص مبلغ 5310 میلیارد ریال و اجرای 3301 پروژه عمرانی و زیربنایی در بیش از 2080 روستا منجر به برخورداري جمعیتی بالغ بر 1,487,450 نفر از امکاناتی نظیر آب آشامیدنی لولهکشی، راه مناسب برای عبور و مرور و انتقال محصولات، فضای آموزشی و غیره شده است.
در سال 1387 نیز به یاری خداوند با اختصاص اعتبارات مربوطه، تعداد بیشماری طرحهای متنوع محرومیت زدایی در زمینه های مختلف عمرانی و زیربنایی در اقصی نقاط روستایی و دور افتادة کشور به اجرا در خواهد آمد.
1-1. بهره مندی از آب لوله کشی بهداشتی
دسترسی به آب آشامیدنی سالم به عنوان یکی از نیازهای اساسی زندگی و تضمینکنندة بهداشت جامعه در اکثر نقاط به سختی و مشقت امکان پذیر است و تأمین آب سالم خصوصاً جهت سکونتگاه های روستایی و مناطق کویری و در معرض خشکسالی، یکی از مشکلات اساسی پیش روی دولتها است. در اين زمينه با اجرای تعداد 1185 پروژه آبرسانی روستایی و بهره مندی 1244 روستا با جمعیت 690,000 نفر، گامهای مثبتی در این زمینه برداشته شده است.
2-1. بهرهمندي از راه مناسب روستايي
جاده به عنوان عاملي مهم و اساسي در ايجاد تغيير و تحولات روستايي، موجب :
- بهبود وضعيت ارتباطات؛
- حفظ بهداشت و زيبايي روستا؛
- امكان كمك‌رساني در مواقع بروز سوانحي همچون زلزله و سيل؛
- اتصال نواحي روستايي به منظور سهولت دسترسي منطقهاي؛
- انتقال سريع بيماران اورژانسي؛
- انتقال محصولات باغي و توليدات كشاورزي به بازارهاي محلي و منطقهاي؛
- دسترسي به فرصتهاي رشد و توسعه؛
- رفع استرسها و افسردگي ناشي از فقدان راه؛
- تسهيل در حضور كارشناسان و متخصصان مورد نياز طرحهاي روستايي ميشود.
در این زمینه با صرف اعتبارات خاص مناطق محروم طی سالهای 1386 – 1384 تعداد 1197 پروژه به ثمر رسيده است.
با اجراي اين پروژهها، 2655 كيلومتر راه شوسه جديد احداث گرديده و همچنين،3850 كيلومتر راه روستايي آسفالت شده است. اين اقدامات سبب شده تا مشكل راه مواصلاتي و تردد 760.000 نفر از جمعيت روستايي كشور مرتفع گردد.
3-1. بهرهمندي از فضاي مناسب آموزشي
توسعة آموزش وپرورش با هدف:
- افزايش سطح سواد و آگاهي؛
- بهبودكيفي سلامت فردي و اجتماعي؛
- ارتقاء كيفي جمعيت.
براي تحقق اين هدف در دولت نهم با پيگيريها و هماهنگيها و نيز تأمين اعتبارات لازم از سوي اين دفتر، اقدمات زیر صورت گرفته است:
اجرای تعداد 527 ساختمان آموزشي به ويژه مدارس شبانه‌روزي در سطوح مختلف شامل
احداث 1664 كلاس آموزشي روزانه و همچنين ساخت 12 واحد مجتمع آموزشي شبانه‌روزي كه خصوصيات برخی از این مجتمعهاي شبانه روزي به شرح ذيل می باشد:
- تجميع امكانات بيشترآموزشي؛
- مراقبتهاي مستمر بر رعايت امور سلامت و بهداشت فردي؛
- كمال يابي شخصيت فردي و تأمين روحيه براي زندگي جمعي؛
- ايجاد تعادل نسبي و اعتماد به نفس جهت تثبيت موقعيت اجتماعي؛
- ايجاد محيطي پر نشاط همراه با تجهيزات كتابخانه و مطالعه، ورزش به موقع و تفريحات سالم.
4-1. بهرهمندي از نعمت روشنايي برق
سلامت عمومي و سلامت رواني جامعه از طريق:
ـ حفظ بافت سنتي روستا؛
ـ فراهم آوردن امكانات لازم جهت سهولت زندگي ساكنين روستا؛
ـ بهوجود آوردن محيطي سالم و عاري از انواع آلودگيها؛
ـ تسهيل امكان بهرهمندي از جاذبههاي طبيعي و گردشگري.
در اين خصوص با تلاش و پيگيريهاي صورت گرفته طي سه سال گذشته، تعداد 392 پروژه بهسازي و ساماندهي محيط روستا به مرحله اجرا درآمده است.
5-1. بهرهمندي از نعمت روشنايي برق
برق رساني به مناطق روستايي به منظور تأمين انرژي برای:
- مصارف خانگي (مانند روشنايي ، سرمايش ، گرمايش و نگهداري مواد غذايي)؛
- تسهيلات همگاني و خدماتي (مانند خدمات بهداشتي و درماني و تأمين آب آشاميدني)؛
- توسعة صنايع روستايي (به عنوان نيروي راه‌اندازي ابزار و ماشينآلات)؛
- مصارف كشاورزي (مانند پمپاژ آب درشبكه‌هاي آبياري و مزارع).
تا پايان سال1386، برق رسانی به 544 روستا از محل منابع وزارت نيرو صورت گرفته است كه پيگيريها و حمايت دفتر مناطق محروم در دفاع از حقوق روستاها در اين زمينه دخيل بوده است.
6-1. بهرهمندي از دفاتر پست و مخابرات روستايي
- امكان برقراري ارتباطات تلفني بين روستاها و ساير مراكز جمعيتي؛
- عامل مهم اطلاع رساني در مواقع بروز سوانح و بلايا و...؛
- امكان دسترسي به برخي مراكز اطلاعاتي وشبكه جهاني اينترنت؛
- انجام مكاتبات ، مراودات و مرسولات پستي.
در این زمینه با استفاده از منابع وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات در پایان سال 1386، بیش از 95 درصد نقاط روستایی از ارتباط مخابراتی بهرهمند شدهاند و همچنين در بیش از 5672 روستا، دفاتر خدمات اطلاع رسانی روستایی (ICT ) احداث گرديده است.
اعتبارات ویژه توسعه روستایی در قانون بودجه سال 1386
در قانون بودجه سال 1386 كل كشور براساس بند ” الف “ تبصره 6 و اعتبار رديف503288، اعتبارات خاصي تحت عنوان ” اعتبارات ويژه توسعه روستايي“ در قالب اعتبارات تملك داراييهاي سرمايهاي پيش‌بيني گرديده تا با مصرف اين اعتبارات در امور توسعه روستايي در زمينه آب آشاميدني ، راه ، فضاي آموزشي و بهسازي محيط روستا، شاخصهاي توسعه روستايي در زمينههاي مربوطه ارتقاء يابد. اين اعتبارات جمعاً به ميزان 2160 ميليارد ريال بوده كه خوشبختانه به صورت 100 درصد از خزانه دريافت گرديده است.
جدول اعتبارات ويژة توسعة روستايي در قانون بودجه سال 1386
عنوان | مبلغ اعتبار (ميليارد ) | تعداد پروژه |
بند” الف “ تبصره 6 ( اعتبارات استاني ) | 1.500 | 1.661 |
اعتبار ( رديف 503288 ) | 660 | 767 |
جمع | 2.160 | 2.428 |
عنوان زمينه | مبلغ اعتبار (ميليون ريال) |
آب آشاميدني | 682.808 |
راهسازي، پلسازي و آسفالت راه روستايي | 1.074.249 |
مدارس روزانة روستايي | 130.284 |
مدارس شبانه‌روزي روستايي | 23.220 |
بهسازي و آسفالت معابر محيط روستا | 249.439 |
جمع كل | 2.160.000 |
ب. اقدامات اشتغال‌زايي
با توجه به اهميت عدالت اقتصادي در نظام مقدس‌اسلامي و تأكيد قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران به مشاركت كليه آحاد مردم در تعيين سرنوشت اقتصادي خويش، به منظور رفع فقر و محروميت و تأمين شرايط كار براي همه ، اين دفتر با پيش‌بيني تسهيلات بانكي براي متقاضيان روستاهاي محروم كشور، مبادرت به ايجاد اشتغال مولد و پويا در اين نقاط نموده است.
حال در اين راستا مي‌توان با ايجاد بسترهاي مناسب اشتغال در زمينههاي مختلف اقتصادي(كشاورزي ، صنعت و خدمات ) كاهش نرخ بيكاري ، افزايش عزت نفس و نيز بالا بردن توان اقتصادي در سطح جامعه را انتظار داشت؛ چرا که نامساعد بودن معيشت اقتصادي خانواده‌ها، تأثير منفي در كيفيت زندگی را به همراه دارد .
لذا عليرغم پيش‌بيني و تأمين تسهيلات بانكي ويژة خاص مناطق محروم و توسعه نيافته در سالهاي گذشته جهت توسعه امور اشتغال‌زا و افزايش درآمد روستاييان، با پيشنهاد و پيگيريهاي اين دفتر، ايجاد صندوق قرض‌الحسنه توسعة اشتغال روستايي به تصويب رسيده و سرماية اوليه اين صندوق نيز از سوي دولت و مردم تأمين گرديد.
وامهاي پرداختي از سوي اين صندوق به صورت قرض‌الحسنه بوده و هيچگونه سود انتظاري به آن تعلق نمي‌گيرد.
ضمناً مراحل معرفي و تصويب طرحها از ساختار بسيار ساده‌اي برخوردار بوده و پرداخت وام به صورت كاملاً متفاوت از شيوه‌هاي مرسوم نظام بانكي ميباشد.
1. عملكرد وامهاي قرض‌الحسنه ويژة توسعة اشتغال روستايي ( از سال 1384 تا پايان سال 1386)
در سال 1384، این طرح در 230 روستا به اجرا در آمده و مبلغ 100 ميليارد ريال تسهيلات پرداخت شده و حدود 2045 نفر شغل جديد در زمينههاي كشاورزي، دام و طيور و آبزيان، صنايع كوچك و صنايع دستي و خدمات ایجاد شده است. در سال 1385، بعد از ادغام اين صندوق در صندوق مهرامام رضا (ع)، اعتبارآن به 1050 ميليارد ريال افزايشيافت كهميان 1832 روستا توزيع گرديد. همچنين در سال 1386 مبلغ 160 ميليارد ريال جهت اين امر به متقاضيان مناطق روستايي اختصاص يافته است.
2. ويژگيهاي تسهيلات قرض‌الحسنه توسعة اشتغال روستايي
- عدم دريافت وثيقه ملكي؛
- توجه به شوراي اسلامي روستا جهت شناخت و معرفي افراد واجد شرايط؛
- استقلال مالي و عدم وابستگي به هيچ يك از دستگاه‌هاي اجرايي؛
- جذب سپرده‌گذاري و منابع مردمي و كمك دولت جهت تأمين سرماية صندوق؛
- استفاده از ظرفيتهاي موجود دستگاه‌هاي اجرايي؛
- عدم دريافت سود از دريافت كنندگان تسهيلات؛
- دريافت ضمانت از روستاييان ضمن توجه به روستايي بودن منشأ ضمانتها؛
- كوتاه بودن زمان بررسي طرحها و كاهش بروكراسي اداري؛
- اعزام اكيپهاي سيار پرداخت تسهيلات در مناطق دورافتاده؛
- نظارت مستمر و عالي از سوي دفتر امور مناطق محروم كشور.
3. سایر حمایتهای دولت از فعالیت اشتغال زایی
معافيت مالياتي درآمد ناشي از :
- فعاليتهاي واحدهاي توليدي و معدني بين 6 تا 12 سال؛
- خدمات مختلف پزشكي، بهداشتي و درماني؛
- فعاليتهاي بخش كشاورزي.
ج. امور نظارتی و پیگیری
كليه واحدهاي تخصصي دفتر امور مناطق محروم كشور بازديدهاي مستمري از پروژههاي عمراني و اشتغال‌زايي استانها داشته كه نتايج اين بازديدها در گزارشهاي مصور و دقيق تهيه، و توسط رياست دفتر به مراجع ذيربط در استانها و وزارتخانه‌هاي مربوطه ارجاع ميگردد.
همه ساله به منظور تهية گزارش عملكرد اعتبارات اختصاص يافته به مناطق توسعه نيافته كشور ، هيئتهاي اعزامي اين دفتر ضمن بررسي موافقتنامه پروژهها و جمع‌آوري اطلاعات دقيق از فعاليتهاي انجام شده ، تعداد روستاهايي كه با اجراي عمليات عمراني از فهرست مناطق توسعه نيافته كشور خارج مي‌شوند را مشخص مي‌نمايند. در طول مدت اجراي پروژههاي عمراني نيز گروه‌هاي نظارت فني دفتر امور مناطق محروم كشور به همراه نمايندگان دستگاه‌هاي اجرايي مستقيماً از پروژهها بازديد نموده و با ارزيابي پيشرفت فيزيكي و كيفيت اجرايي پروژهها براساس تعهدات موافقتنامه‌ها و استانداردهاي فني و آيين نامه‌ها و مقررات ملي ، نقاط ضعف كيفي و كمي پروژهها را به صورت مصور گزارش نموده و براي رفع نواقص پيگيريهاي لازم صورت مي‌گيرد. استمرار اين بازديدها از دورافتاده‌ترين مناطق ، باعث توجه بيشتر دستگاه‌هاي اجرايي به ارتقاء كيفيت اجراي پروژههاي عمراني مناطق توسعه نيافته و انجام به موقع تعهدات گرديده است به نحوي كه دورافتادگي پروژهها ، توجيهي براي ضعف كيفيت اجرا محسوب نمي‌گردد.
براي كنترل عملكرد وامهاي اشتغال‌زايي مناطق توسعه نيافته نيز مرتباً گروه‌هاي اعزامي اين دفتر از طرحهاي اشتغال‌زايي در دست اجرا به اتفاق نمايندگان بانكها و دستگاه‌هاي ذيربط بازديد به عمل آورده و ضمن ارزيابي عملكرد آنها ، در خصوص رفع مشكلات موجود پيگيريهاي لازم صورت مي‌گيرد.
نظارت همه جانبه دفتر خصوصاً بازديدهاي رئيس دفتر امور مناطق محروم كشور از دورترين و محرومترين نقاط روستايي و پيگيريهايي كه از این طريق در مورد پروژههاي خاص صورت مي‌گيرد ، موجب گرديده تا اعمال نظارت مستمر بر عملكرد دستگاه‌هاي اجرايي در مناطق توسعه نيافته و شناخت دقيق از وضعيت مناطق، به عنوان ويژگي بارز دفتر امور مناطق محروم كشور محسوب گردد.
يكي از مهم‌ترين عوامل كارايي اعتبارات ویژة توسعة روستايي و خاص مناطق محروم و كمتر توسعه يافته، 100 درصد تخصيص يافتن اين اعتبارات ميباشد. اين امر موجب گرديده است كه دستگاه‌هاي اجرايي نسبت به تخصيص كامل اعتبار نگراني نداشته و پروژه را در حد اعتبار مصوب به انجام رسانند.
همچنين پروژه‌هايي كه پيشرفت مناسبي دارند، از منابع اعتبارات متمركز در اختيار دفتر تقويت مي‌گردند كه به نوبة خود عاملي در انجام سريعتر پروژهها ميباشد. علاوه بر تزريق منابع اعتباري به پروژهها، اين سازوكار ابزار مهمي در جهت جلب مشاركت استانها ميباشد كه موجب اتمام بسياري از پروژههاي نيمه تمام روستاهاي محروم و مناطق توسعه نيافته كشور گرديده است.
لذا استمرار پيگيريها و نظارت بر امور و ارائه گزارشات وضعيت فني و اجرايي پروژهها به بالاترين مقام دستگاه اجرايي و رياست محترم جمهوری و در مقابل حمايت دولت محترم از مجموعه اقدامات باعث گرديده در توسعة زيرساختهاي مناطق محروم و توسعه نيافته كشور، توفيقات بسياري حاصل گردد تا اين امر ، زيربنايي براي توسعة فعاليتهاي آينده باشد.
و. فعالیتهای برنامة چهارم توسعه
براساس اقدامات و فعاليتهاي به عمل آمده و پيگيريها و هماهنگيهاي انجـام شده تـوسط دفتر امور مناطق محروم كشور در طول سه برنامه در مناطق محروم و توسعه نيافته، حدود 70 درصد اين منـاطق در زمينة عمران و زير بنايي از وضعيت مطلوبي برخوردار شدهاند. تأثير اقدامات فوق به دليل بهبود وضعيت اكثر روستاهاي مناطق توسعه نيافته در مقايسه با ساير روستاها از يك سو ، و ديدگاه بخشيِ اكثر دستگاه‌هاي اجرايي در امور توسعة روستايي از سوي ديگر توأم با فقدان برنامة جامع روستايي، موجب شد تا به منظور هماهنگ نمودن كليه فعاليتها در امور روستايي به صورت فرابخشي، مادة 19 قانون برنامه چهارم توسعه به تصويب مجلس محترم برسد. در بند ”الف“ اين ماده، سياستگذاري، برنامهريزي، راهبري و نظارت بر امور توسعة روستايي زير نظر رياست محترم جمهوری قرار داده شده است تا با تمركز فعاليتها، امور مربوطه ساماندهي گردد.
همچنين پيش‌بيني شاخص هدف در پايان برنامه يعني رشد شاخصهاي توسعة روستايي به ميزان 25 درصد نسبت به ابتداي برنامه، يكي از بارزترين دستا‌وردهاي برنامة ميباشد كه در صورت پيش‌بيني اعتبار مناسب در سنوات برنامه، آيندة روشني را نويد خواهد داد.
البته با پيش بينی اعتبار "ويژة توسعة روستايي" و نيز 40 درصد اعتبارات تملك داراييهاي سرمايهاي استاني جهت امور روستاها در قوانين بودجة سنواتي، کماکان فعالیتهای دفتر امور مناطق محروم کشور در زمینه عمران و امور زیربنایی شامل: آب آشامیدنی، راه روستایی ، فضای آموزشی و بهسازی و آسفالت معابر روستايي در روستاهای کشور ادامه دارد.
در بخش عدالـت اجتماعــي در قانــون برنامــه چهـــارم توسعــه نيز موضــوع حمايت از صندوق قرض‌الحسنه توسعة اشتغال روستايي مورد تأكيد قرارگرفته که بر همين اساس با انتقال صندوق قرض الحسنه توسعة اشتغال روستایی به عنوان زير مجموعة صندوق قرض الحسنة مهر امام رضا(ع) و تمرکز منابع، امید می رود با اختصاص تسهيلات بيشتر بتوان موجبات اشتغال بيشتر روستاييان را فراهم آورد.
هـ. عوامل موثر در پيشبرد فعاليتهاي انجام شده در مناطق محروم
1. تأسيس دفتري مستقل زير نظر ریاست محترم جمهوری با بهره گيري از جايگاه نظارتي رئيس جمهور جهت نظارت، هماهنگي و پيگيري امور مناطق محروم ازطريق هماهنگي بين بخشي؛
2. وجود روحية خدمت رساني به روستاها و افراد فقير كه با آغاز پيروزي انقلاب اسلامي و جنگ تحميلي در ايران، حركت سازندگي و توجه به روستاها و مناطق محروم از سوي بيانگذار نظام جمهوری اسلامی، مسئولين وكليه نيروها به عنوان ارزش معنوي انقلاب اسلامي معرفي گرديد.
3. جمع آوري اطلاعات، حضور مستمر در دورترين مناطق كشور به منظور آگاهي از مشكلات و شناسايي استعدادهاي اين مناطق توسط رئيس دفتر امور مناطق محروم كشور و نيروهاي اين دفتر به طوريكه مشكلات و مسائل همواره ملموس بوده است؛
4. تخصيص 100 درصدی تمامي اعتبارات پروژه ها در صورتنامساعد بودن وضعيت منابع درآمدي واعتباري؛
5. تمركز و اصرار بر اجراي پروژههاي زير بنايي مرتبط با امور اجتماعي و اشتغال؛
6. پيگيري پرداخت تسهيلات بانكي يارانه دار با سود و كارمزد كم؛
7. پرداخت تسهيلات ويژه بدون سود و كارمزد جهت توسعة اشتغال زود بازده در مناطق محروم از طريق صندوق قرض الحسنه؛
8. اخذ معافيتهاي مالياتي براي واحدهاي توليدي در مناطق محروم كه موجبتشويق وترغيب سرمايهگذارانبراي توسعه اين مناطق ميگردد؛
9. ثبات مديريت دفتر امور مناطق محروم كشور كه استمرار برنامهريزي بلند مدت را به دنبال داشته است؛
10. حضور مؤثر رئيس دفتر امور مناطق محروم كشور در جلسات هيئت دولت و ساير جلسات تصميم گيري در خصوصروستاها و مناطق محروم به منظور انعكاس مشكلات و حل مسائل.
11. نظارت مستمر بر اجراي پروژه ها و انعكاس مشكلات اجرايي به مسؤلين دستگاههای ذيربط وپيگيري جهت رفع مشكلات؛
12. پيگيري ارائه سايرخدمات مرتبط با مسايل روستايي و محروميتزدايي؛
13. پرداخت اضافه حقوق و پاداش برايكاركنان و كارشناسان و نيروهاي شاغل در مناطق دورافتاده ومحروم كشورجهت جذب و نگهداشت نيروها در اين مناطق.
مؤخّره:
با توجه به نكات و مؤلفههاي گفته شده و رويكرد ويژة دولت نهم به مناطق محروم، انتظار ميرود وضعيت معيشتي روستاييان و زمينههاي كسب درآمد مناسب، سطح رفاهي و برخورداری آنها از نظر كمي، كيفي و بهداشتي و از همه مهمتر احساس منزلت اجتماعی و کرامت انسانی این جمعیت مؤثر در انقلاب اسلامی و دفاع مقدس نسبت به سابق ارتقاء يافته و موجب افزايش اميد به زندگي و كاهش احساس فقر آنها گردد. در نتيجه جامعة روستايي كشور به صورت پويا به سمت رشد و توسعة بيشتر سوق خواهد يافت. انشاءالله
گزارش جمهور/ ضميمة فصلنامة تخصصي نامة دولت اسلامي/
/شماره 33 / سي ارديبهشت 1387
دفتر امور مناطق محروم کشور در دولت نهم؛
رویکردها و دستاوردها
تهیه و تنظیم:
دفتر امور مناطق محروم کشور (ریاست جمهوری)
و
معاونت پژوهشی مرکز پژوهش و اسناد
1. گزیدهای از بیانات ریاست محترم جمهوری دربارة اهمیت رسیدگی به مناطق محروم به مناسبتهای مختلف.
آخرالزمان
#قدرت نظامی ایران
#مستند
#یوفو