روایت دکتر فریدون عباسی از توانمندی‌های هسته‌ای ایران

به گزارش «پايگاه خبري تحليلي رئيس جمهور ما»؛ دکتر فریدون عباسی در گفت و گو با تسنیم دستاوردهای ایران در زمینه راکتورها و فناوری‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای را گسترده توصیف کرده و می‌گوید: در اکثر کشورها فناوری هسته‌ای دو هدف اساسی را دنبال می‌کند؛ یکی بحث تأمین انرژی که منظور تولید برق است و دومین مسئله، کاربرد پرتوها در زندگی مردم است و در این خصوص در راستای رفاه در زندگی اجتماعی، باید از ایزوتوپ‌های پرتوزا استفاده شود.

وی با بیان اینکه رشته‌های مختلفی وجود دارد که فناوری هسته‌ای می‌تواند در آن اثرگذاری و اشتغال‌زایی ایجاد کند، افزود: فناوری هسته‌ای در پزشکی و در تشخیص و درمان، با استفاده از مواد پرتوزا می‌تواند به مردم کمک کند و لازمه فعالیت در مبحث کاربرد پرتوها این است که بشر بتواند رادیو ایزوتوپ‌های خاص را به‌صورت مصنوعی تولید کند. و برای تولید این رادیو ایزوتوپ‌ها نیاز به راکتورهای هسته‌ای است. اینها راکتورهای قدرت نیستند، بلکه راکتورهای شبه‌تحقیقاتی هستند که می‌توان با استفاده از آنها، رادیو ایزوتوپ‌‌ها را تولید کرد و ما یک نمونه از آن را در ایران داریم که راکتور تحقیقاتی تهران است.

عباسی ضمن یادآوری ماجرای امتناع آمریکا و غرب از تحویل سوخت راکتور تهران، تشریح کرد: این راکتور نیاز دارد تا به‌صورت سالانه، سوخت آن جابه‌جا و برخی سوخت‌ها تعویض شده و یا سوخت‌های جدید کار گذاشته شود. برای تولید رادیو ایزوتوپ‌ها و تحقیق در راستای برخی آزمایش‌های راکتور، نیاز است که راکتور ما از توان 5مگاواتی خود استفاده کند. پس ما نیاز داشتیم سوخت را تأمین کنیم و در گذشته هم در این خصوص اقدام کرده بودیم. در جاهایی که راکتور آمریکایی بود، آمریکایی‌ها باید سوخت را بر مبنای همکاری‌هایی که با آژانس انرژی اتمی داشتیم تأمین می‌کردند. اما آمریکایی‌ها امتناع کردند.

وی در همین رابطه افزود: مسئولان تماس گرفتند و مسئله را با آرژانتینی‌ها حل کردند و ما سوخت را از این کشور گرفتیم. اما بعداً که دوباره نیاز به تعویض و جابه‌جایی سوخت داشتیم، مجدداً ممانعت کردند و فشارهایی در جهت عدم تأمین سوخت آوردند.

رئیس سابق سازمان انرژی اتمی درباره ویژگی‌های سوخت راکتور تهران توضیح داد: کشورهای خاصی این نوع سوخت صفحه‌ای را تولید می‌کنند، سوخت راکتور تهران سوخت میله‌ای نیست، بلکه صفحه‌ای است و هندسه خاصی دارد و تکنولوژی خاصی برای تولید آن لازم است. بنابراین متخصصان کشور وقتی دیدند طرف مقابل از تحویل چیزی که کاربرد روزمره دارد ممانعت می‌کند، تصمیم گرفتند خودشان آن را تولید کنند.

وی با اشاره به تصمیم کشور برای تولید داخلی سوخت تهران تصریح کرد: برای تولید سوخت در داخل کشور، کلاً مجبور شدیم توان طراحی خود را بالا ببریم و روش‌های ساخت خاصی را پیش بگیریم و مواد خاصی استفاده و جوش‌کاری خاصی را به کار ببریم که قبلاً از این فناوری‌ها بی‌بهره بودیم. همین که روی این موضوع فکر کردیم موجب شد تا اساتید دانشگاه و مهندسان و متخصصان ما که برای کارهای پژوهشی آمادگی دارند، در داخل کشور و بدون چشم‌داشت مادی، این کار را انجام دهند و زمینه‌ای پیش آمد تا متخصصان را گرد هم آوریم و با ابزار و امکانات موجود کار انجام دهیم.

عباسی افزود: متخصصانی توانستند این معضل را برای کشور حل کنند که نگاه درون‌گرا داشتند و معتقد بودند که ما می‌توانیم با تفکر و توان داخلی بر مسائل ناشناخته و جدید غلبه کنیم. این دستاورد مهمی برای کشور بود و متخصصان ما به این باور رسیده بودند که می‌توانند کارهای نو انجام دهند، این روش‌ها در داخل کشور ثبت شده است.

رئیس انجمن هسته‌ای ایران با بیان "ما توانستیم سوخت راکتور تهران را در داخل بازطراحی کنیم و سوختی را که اجزای مختلف دارد بسازیم" تأکید کرد: این فرایند، فرایند هسته‌ای نیست. ممکن است مهندسین هسته‌ای به اینکه میزان غنا و خلوص و ناخالصی سوخت چقدر باشد پاسخ دهند، اما آنچه مربوط به شکل دادن فلزات و عملیات حرارتی و کارهای مکانیکی و آنالیز و اندازه‌گیری‌ها است، مبحث هسته‌ای نیست.

وی ادامه داد: ما دستاورد بزرگی داشتیم که کشور توانست در زمینه‌های فنی و علوم غیرهسته‌ای، به‌دلیل انجام یک کار هسته‌ای پیشرفت کند و این دستاورد مهمی است که ما می‌توانیم این دستاوردها را در سایر صنایع هم به کار ببریم چراکه قبل از این فاقد این توان در کشور بودیم.

راکتورمان را خودمان به‌روز می‌کنیم

عباسی با اشاره به ارتباط برنامه هسته‌ای با سایر صنایع کلان در کشور اظهار داشت: به‌دلیل شرایط خاصی که در صنعت هسته‌ای هست به صنایع دیگر هم دیکته می‌شود تا پیشرفت کنند و نیاز ما را تولید کنند. ما با تخصص داخلی توانستیم راکتور تهران را به‌روز کنیم و در همین راستا، تغییر برخی از اجزای این راکتور که طراحی آن مربوط به بیش از 50 سال پیش بوده انجام شد و موجب شد تا ما به بحث حس‌گرها و اندازه‌گیری وارد شویم و اتاق کنترل راکتور تهران را خودمان به‌روز کنیم.

رئیس سابق سازمان انرژی اتمی در همین رابطه افزود: در دوره آقای جلیلی برای اینکه در مذاکرات به ما فخر بفروشند، می‌گفتند: "ما حاضریم راکتور تهران را برای شما به‌روز کنیم" اما تیم مذاکره کننده با تکیه بر توان داخلی پاسخ داد: "ما حاضریم راکتورهای شما را به‌روز کنیم". بنابراین باوری در کشور به وجود آمد که ما حتی می‌توانیم راکتورهای تحقیقاتی دیگر کشورها را هم به‌روز کنیم، الآن هم این راکتور کار می‌کند و اتاق کنترل آن هم با تجهیزات جدید به‌روز شده است.

وی توضیح داد: ما توان طراحی راکتورهای جدید با استانداردهای جدید را پیدا کرده‌ایم و می‌توانیم راکتور 10 مگاوات را صفرتاصد در ایران بسازیم تا به یکی از کشورهای سازنده راکتور تحقیقاتی در کوتاه‌مدت تبدیل شویم. اگر همین مسیر را ادامه دهیم حتی می‌توانیم صادرات خدمات تخصصی داشته باشیم. این مهم است که ما توانمندی صدور خدمات تخصصی را در کشور پیدا کردیم.

عباسی خاطرنشان کرد: متخصصان می‌توانند تخصص خود را در اختیار دیگر کشورها بگذارند و در کشورهای دیگر عرض اندام کنند و آن رعب علمی را که غرب در دنیا ایجاد کرده که فقط آنها مجهز به علم هستند تا از این جهت سلطه سیاسی و اقتصادی داشته باشند برهم بزنیم.

فریدون عباسی رئیس سابق سازمان انرژی اتمی با اشاره به شبهه‌افکنی برخی افراد مبنی بر اینکه ما منابع و احاطه به علوم هسته‌ای نداریم، اظهار داشت: بعضا مطرح می‌شود که ما اصلا چرا پا در مسیر فناوری هسته‌ای گذاشته‌ایم؟ ما در کشور به حد کافی منابع داریم و ذخایر ما ذخایر راهبردی است، این ذخایر برای زمانی است که اگر کشورهای خارجی مانند گذشته برای ما بازی درآورند و ممانعت به عمل آوردند، ما از آن منابع استفاده کنیم.

وی افزود: این معادن برای زمانی که بخواهیم رآکتورهای کوچک را اداره کنیم جواب نیازهای ما را می‌دهد و تاکید می‌کنم که ذخایر ما ذخایر راهبردی است تا برای موارد تحریم از منابع خود استفاده کنیم.

رئیس سابق سازمان انرژی اتمی درباره هزینه تولید اورانیوم در ایران در مقایسه با قیمت جهانی، توضیح داد: در خصوص کمبود منابع، باید در نظر داشته باشیم که همه کشورها که نفت یا مواد خامی که بتوانند بوسیله آن، فرایندهای خاص انجام دهند تا ارزش افزوده ایجاد کنند را در دست ندارند. بنابراین مواد اولیه را از کشورهای دیگر می‌خرند. مثلا گاز را به عنوان مواد اولیه از ما می‌خرند و در کشورهای خود با فرایندهای خاص، محصولات جدیدی را تولید و صادر می‌کنند. کدام استدلال می‌گوید که ما نمی‌توانیم سنگ معدن یا کیک زرد را از کشورهای دیگر بخریم؟

وی ادامه داد: ما می‌توانیم صدور خدمات تخصصی انجام دهیم و با توان از این مرز گذشتیم. تمام فرایندهای مربوط به فناوری هسته‌ای را می‌توانیم در داخل کشور انجام دهیم. ممکن است چون در مقیاس تولیدی کم کار می‌کردیم و هزینه تحقیقات می‌دادیم مشکلاتی داشتیم. ما در دوره رژیم شاهنشاهی هم در معادن نامیبیا سرمایه‌گذاری کرده بودیم، بنابراین این روش مرسوم است و دیگر کشورها هم در کشورهایی که صاحب معدن هستند سرمایه‌گذاری می‌کنند و شریک می‌شوند.

عباسی این روش سرمایه‌گذاری در دیگر کشورها را قابل انجام دانست و گفت: در گذشته خدمات تخصصی در معادن نامیبیا، توسط انگلیس انجام می‌شد و الان ما با استفاده از توان خودمان می‌توانیم خدمات تخصصی را در این کشورها انجام دهیم. بنابراین متخصصان جمهوری اسلامی هم اکنون می‌توانند در نامیبیا و یا سایر کشورها کارخانه کیک زرد تاسیس کنند.

رئیس انجمن هسته‌ای ایران به کاربرد ملموس پرتوها در زندگی روزمره اشاره و تصریح کرد: ما در کاربرد پرتوها از تجارب جهان استفاده کردیم، متخصصان ما درس خواندند و آموزش دیدند و این فناوری را در کشور توسعه دادند. شهید شهریاری در این زمینه خیلی باهوش بود و مطلب را از اساتید خود گرفت و آن را توسعه داد، در واقع بانی تاسیس رشته کارشناسی‌ارشد کاربرد پرتوها و دکتری این رشته این شهید بزرگوار است.

وی ادامه داد: جا دارد به مردم یادآوری کنم که ایشان(شهید شهریاری) سهم به سزایی در توسعه کاربرد پرتوها در کشور داشته است و من هم در زمان مسئولیت خود یک معاونتی را به عنوان "کاربرد پرتوها" ایجاد کردم و این انتظار وجود دارد که دولت از این معاونت حمایت کرده و مجلس برای آن بودجه در نظر بگیرد، چون این مسئله از ضروریات جامعه است و کابرد پرتوها در کشاورزی و پزشکی جای فعالیت دارد و تعامل ما را با آژانس هم افزایش می‌دهد چون آژانس هم خودش مبلغ کاربرد پرتوهاست و آزمایشگاه‌های خاصی را دنیا در این زمینه ایجاد می‌کند.

عباسی تاکید کرد: این موجب می‌شود که شفافیت فعالیت‌های هسته‌ای ایران بیش از گذشته برای جهان روشن شود و ما می‌توانیم از این مسیر متخصصان خارجی را به داخل کشور دعوت کرده و آنها را آموزش دهیم و این هم از ثمرات نظام ما و تفکر توجه به ساخت درونی است که در کشور وجود دارد.

رئیس سابق سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه مردم در زمینه درمان بیماری‌ها با رادیوداروهای درمانی و تشخیصی آشنا هستند، خاطرنشان کرد: تبلیغات لازم در معرفی کاربرد پرتوها در پزشکی انجام شده است و دستگاه‌هایی هم در پرتوپزشکی وجود دارد که با پزشکی هسته‌ای متفاوت است.

رئیس انجمن هسته‌ای ایران توضیح داد: در کشاورزی، از بین بردن آفات به روش پرتوی و جهش در گیاهان، تولید محصولات جدید، تولید نمونه‌های مقاوم برای آب و هوای مختلف، کاربرد آن در گندم، برنج و جو، تولید گل با رنگ‌های متفاوت که بازار خوبی دارد، تولید گوشت و نگهداری مواد غذایی، در افزایش تولید ماهی و تولید گونه‌ای خاص که با روش‌های پرتوی روی تخم ماهی‌ها انجام می‌شود و اینها همگی از کاربردهای مختلفی است که پرتوها می‌توانند در صنایع مختلف داشته باشند.

وی یادآور شد: برخی از این کاربردها اصلا دیده نمی‌شود به طور مثال کرم گلوگاه میوه انار که کیفیت صادرات محصولات ما را پایین می‌آورد با استفاده از پرتوها دفع می‌شود، ما در استان‌های لرستان، مازنداران، فارس و چارمحال‌بختیاری و در شهرستان بناب مراکزی را برای کاربرد پرتوها تقویت کرده‌ایم و کارهایی کردیم که بخش خصوصی تقویت شده و امیدواریم این روند ادامه یابد.

عباسی در پاسخ به این سئوال امکان انجام تمام فرایندهای چرخه هسته‌ای در داخل کشور وجود دارد؟ گفت: ما اکنون چرخه را کامل کرده‌ایم و کشور ما مشکلی در چرخه سوخت و غنی‌سازی ندارد و به هر میزان که نیاز داشته باشیم می‌توانیم غنی‌سازی انجام دهیم و فناوری لازم را به دست آورده‌ایم و می‌توانیم کارخانه طراحی کنیم و با مقیاس‌های مختلف کارخانه بسازیم.

وی افزود: ما اراده کردیم که کارخانه در حد معدن گچین بندرعباس بسازیم این یک کارخانه‌ای بود که برای اولین بار روی آن کار کرده بودیم. خوب در آنجا به مقیاس معدن گچین بندرعباس کارخانه می‌سازیم و نیازی ندارد که کارخانه بزرگتر طراحی کنیم اما چون کارخانه کوچک و مقیاس محدود است، گران درمی‌آید. اما وقتی عیار و خلوص سنگ معدن بالا باشد ارزش اقتصادی پیدا می‌کند.

رئیس سابق سازمان انرژی اتمی تاکید کرد: مخالفین در این مورد از کمبود ذخایر شناسایی شده سوءاستفاده می‌کنند و می‌گویند ما به اندازه کافی سنگ معدن نداریم، در صورتی که ما در اکتشافات جدید خود منابع دیگری هم پیدا کرده‌ایم اما هیچ‌گاه نمی‌گوییم که منابع زیاد است. این را در جواب منتقدین برنامه هسته‌ای ایران می‌گویم که مدعی هستند که ما ذخیره نداریم، ما منابع داریم اما کم است، ممکن است ما جاهایی را پیدا کنیم ولی هزینه استخراج آن زیاد باشد.

عباسی درباره وضعیت استخراج از شرایط فعلی از معدن ساغند یزد تشریح کرد: در حال حاضر استخراج از این معدن انجام می‌شود، در یزد یک روند فرایند دولتی حاکم بود و شرکتی دولتی کار می‌کرد و می‌خواست همه کار را خودش انجام دهد. ما تغییر روش دادیم و به پیمانکار گفتیم صفرتاصد آب و برق و حفر و استخراج را خودش انجام دهد و محصول را در کارخانه کیک زرد اردکان به ما تحویل بدهد و آنجا انباشت انجام می‌دهند این معدن 200 یا 300 متر زیرزمین بود و باید رگه‌ها را پیدا می‌کردند و هزینه زیادی برای این انجام شد.

وی ادامه داد: این فرایندی بوده که قبل از انقلاب شروع شده و 20 سال بعد از انقلاب طول کشیده تا به جای خوبی برسد چرا که بودجه کمی اختصاص داده می‌شد و توانمندی کشور کم بود اما همین که ما در معادن دیگر پیشرفت کردیم و کار معدنی و فنی و مهندسی رشد کرد و فارغ التحصیلان جوان وارد شدند در معدن اورانیوم هم پیشرفت قابل ملاحضه داشتیم.

رئیس انجمن هسته‌ای ایران اضافه کرد: ما در استان یزد و برخی نقاط کشور معادن جدید هم پیدا کردیم که باید ارزیابی اقتصادی دقیق شوند تا ببینیم چه کاری در مورد آنها باید انجام شود.

عباسی ذخایر کشور را ذخایری استراتژیک و راهبردی دانست و گفت: درحال حاضر و با اطلاعاتی که از منابع خود داریم باید بگوییم اینها ذخایر راهبردی و تنظیم بازار هستند و نمی‌گوییم برای یک راکتور قدرت مانند بوشهر ذخیره داریم، به خصوص که ما می‌خواهیم راکتورهای قدرت خود را توسعه دهیم اما به هر حال معادن ما درحد راکتورهای تحقیقاتی و راکتورهای با قدرت کم که برای تحقیقات در قدرت است، جواب می‌دهد.

وی معادن کشور را ابزار مهمی برای بالا بردن قدرت چانه‌زنی و جلوگیری از تحریم خواند و افزود: وقتی طرف مقابل برای ما خط و نشان می‌کشد و تحریم می‌کند ما باید به منابع داخلی روی بیاوریم، ما برای راکتورهای کوچکتر منابعی داریم و شاید برای 20 سال یک راکتور هزار مگاوات، اورانیوم لازم را از منابع داخلی تهیه کنیم.

"تاکید دارم معادن ما ذخایر راهبردی است تا در مواقعی که می‌خواهند ما را اذیت کنند منابع خود را فعال کنیم ولی دیدگاه بهتر این است که توجه کنیم که مگر فرانسه اورانیوم دارد؟ منابع خود را از کجا تامین می‌کند. این کشور، آفریقا را استثمار کرده است و به چاد یا آفریقای مرکزی لشکرکشی می‌کند تا از معادن اورانیوم افریقا استفاده کند بنابراین حضور فرانسه در آفریقا برای تامین منابع طبیعی است که سال ها به تاراج برده است."

رئیس سابق سازمان انرژی اتمی عنوان کرد: ممکن است استرالیا معادن خود را به روس‌ها بفروشد، روس‌ها با اینکه سرزمین وسیع دارند اما بخشی از منابع اورانیوم خود را می‌توانند در دیگر کشورها تامین کنند. بنابراین اینکه می‌گویند ما منابع نداریم درست نیست. آلمان‌ها گاز ندارند آیا دلیل می‌شود‌ که از ما گاز مایع نبرند؟ آلمان‌ها از منابع دیگر کشورها استفاده کرده و ارزش افزوده و تولید جدید ایجاد می‌کنند.

وی ادامه داد: ما می‌توانیم به آفریقای جنوبی و سایر کشورها برویم و با صدور خدمات تخصصی دولت‌‌های آن کشورها را ترغیب کنیم که با فناوری ما از خام‌فروشی دست بردارند و با ما شریک شوند و سود خود را ببرند، ما باید این فناوری را به کشورهای مستضعف دنیا برسانیم، چون هم فایده اقتصادی برای ما دارد و هم با این روش فرهنگ خود را صادر می‌کنیم و نکته دیگری که فناوری هسته‌ای دارد و دوستان این ابعاد مختلف را نمی‌بینند، اعزام دانشجو به خارج از کشور است.

"Our President, analytical news site"