فارن پالیسی: آیا انتخابات تأثیری بر موضع هسته‌ای ایران دارد؟

مجله «فارن پالیسی» در گزارشی تحت عنوان «موضوع هسته‌ای در انتخابات ریاست جمهوری ایران» به قلم «لیسی هیلی» مدیر برنامه خاورمیانه و سیاست‌های دفاعی در اندیشکده «کنترل و منع گسترش تسلیحات» نوشت: در ماه ژوئن سال جاری میلادی دو دوره ریاست جمهوری «احمدی نژاد» به پایان می‌رسد و فرد جدیدی به عرشه سیاسی ایران پا خواهد گذاشت. در عین حال کشور هم چنان درگیر همکاری با آمریکا و متحدانش، یعنی 5 عضو دائم سازمان ملل به علاوه آلمان («1+5») است و از دیگر سو مذاکرات جاری را با «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» در مرحله انجام دارد. لیکن سرعت پیشرفت کار پایین آمده است.

==========================

رهبر معظم انقلاب در ديدار با اقشار مختلف مردم – ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۲
انتخابات امسال اهميت مضاعف دارد. امروز انتخابات به يك موضوع مهم بين‌المللى تبديل شده است؛ اين را بدانيد. دستگاه‌های فكرى دشمنان - به قول خودشان، اتاق‌هاى فكر - نشسته‌اند رصد مي‌كنند مقدمات اين انتخابات را، اين حادثه‌ى بزرگ را؛ دارند نگاه می‌کنند؛ نقشه هم دارند، هدف هم دارند. هدف جبهه‌ى دشمنان شما، نقطه‌ى مقابل هدف شما است.
قابل توجه خوانندگان گرامی:
نظر به فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص فعال شدن اتاق‌های فکر دشمن در آستانه انتخابات ۹۲ ، «پایگاه خبری تحلیلی رئیس جمهور ما» بدون تایید محتوا و ادعاهای مطرح شده در این گزارش، ترجمه آن را صرفا جهت اطلاع نخبگان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر می‌کند.

==========================

■انتخابات حرکت بعدی ایران را تا حد زیادی پیش بینی خواهد کرد■

ناظرین معتقدند که حکومت نه تنها تمایلی ندارد بلکه توانایی رسیدن به موافقت قبل از انتخاب رئیس جمهور آتی را هم از دست داده است. به همین دلیل نشانه‌هایی که از کاهش پیشرفت مذاکرات هسته‌ای دیده می‌شوند به معنی اتمام روند مذاکره نیست. در واقع، این که چه فردی به مقام ریاست جمهوری ایران برسد موضوعی است که حرکت بعدی ایران را تا حد زیادی پیش بینی خواهد کرد.

■رفسنجانی امید «جنبش سبز» برای بازگرداندن یک اصلاح طلب به قدرت بود■

از زمان انتخاب مجدد «احمدی نژاد» در انتخابات سال 2009، که با اما و اگرهای بسیار همراه بود، انتخابات ریاست جمهوری دیگری در کشور برگزار نشده و مورد آتی اولین انتخابات پس از آن تاریخ است. در روند انتخابات سال 2009 و پس از شکست نامزدهای اصلاح طلب، یعنی «میر حسین موسوی» و «مهدی کروبی» بود که «جنبش سبز» به نشانه اعتراض به پا خواست. هفته گذشته فهرست هشت نامزد نهایی منتخب «شورای نگهبان» منتشر شد و مشخص شد دو نفر از نامزدهای مدعی رد صلاحیت شده‌اند. یکی از این دو یعنی «علی اکبر هاشمی رفسنجانی» امید «جنبش سبز» برای بازگرداندن یک اصلاح طلب به مسند قدرت بود. «رفسنجانی» که علناً از اعتراضات پس از انتخابات سال 2009 حمایت کرده بود، نسبت به دیگر نامزدها فردیست که به احتمال بالاتر سیاست ایران در جبهه اتمی را با تغییر همراه می‌کرد. نامزد مد نظر «احمدی نژاد» یعنی «اسفندیار رحیم مشایی» هم رد صلاحیت شده است، هر چند عدم تایید او چندان تعجب برانگیز نبود.

■سیاست اتمی در صدر برنامه‌های «جلیلی» قرار دارد ■

در میان نامزدهای باقی مانده در فهرست «سعید جلیلی» گزینه ایست که بیشتر به نظر حکومت نزدیک است. او که هم اکنون ریاست مذاکرات اتمی با «1+5» را بر عهده دارد یک اصول‌گرای محافظه کار است. او در مواردی نشان داده که مایل است با قدرت‌های جهانی بر سر مسایل نگران کننده مرتبط با برنامه اتمی ایران همکاری‌هایی داشته باشد. لیکن او همیشه مذاکرات را در نقطه‌ای نگه داشته که از رسیدن به توافق نامه دور است. در سال 2009 «جلیلی» به عنوان اولین دیپلمات ایرانی که در طول سه سال اخیر با یک دیپلمات آمریکایی ملاقات داشته توانست با معاون وقت وزارت امور خارجه آمریکا، «رابرت برنز» ، نشستی داشته باشد. این ملاقات به شکل خصوصی و در حاشیه مذاکرات با «1+5» صورت پذیرفت. حال «جلیلی» تصمیم گرفته سیاست‌های اتمی را در صدر برنامه‌های تبلیغاتی خود قرار دهد و از این راه دیدگاه حال حاضر اصول‌گرایان را بسط دهد. «جلیلی» در یکی از نوشته‌هایی که در «توئیتر» رسمی او منتشر شده گفته هدف او به  عنوان رئیس جمهور پیشبرد برنامه صلح آمیز اتمی ایران است.

■هیچ کدام از نامزدهای فعلی ماهیت خصومت طلب رئیس جمهور فعلی ایران را ندارند ■

«محمد باقر قالیباف» یکی دیگر از نامزدهای مدعیست که به آیت‌الله «خامنه‌ای» نزدیک است. او در گذشته یکی از فرماندهان نیروی هوایی بوده و در سمت ریاست پلیس فعالیت داشته است. پس از انتخاب «احمدی نژاد» به ریاست جمهوری در سال 2005، «قالیباف» سمت شهرداری تهران را در دست گرفت. «قالیباف» تایید کرده که مایل است مذاکرات هسته‌ای را با روندی «هوشمندانه‌تر پیش بگیرد و امکان مذاکره مستقیم با آمریکا را نه مشتاقانه قبول و نه چشم بسته رد کند» . لیکن او اعلام کرده که دیپلماسی "مقاومتی"، که تا به حال مشخصه موضع تهران در قبال مسئله هسته‌ای بوده را ادامه خواهد داد. با تنگ تر شدن عرصه رقابت دیدگاه نامزدها نسبت به مسئله اتمی هم ریزبینانه تر شده است. به نظر می‌رسد هیچ کدام از نامزدهای فعلی ماهیت خصومت طلب رئیس جمهور فعلی ایران را ندارند.

■نباید قدرت مقام ریاست جمهوری را دست کم گرفت ■

هر چند دنبال کنندگان اخبار ایران امید حضور «رفسنجانی» در انتخابات را از دست دادند ولی یک واقعیت هم چنان پابرجاست: رئیس جمهور جدید ایران باز هم باید پاسخگوی آیت‌الله «خامنه‌ای» باشد. اصول تفکر نامزدها نمی‌تواند این واقعیت را تغییر دهد. روسای جمهور قبلی ایران نشان داده‌اند که نفوذ و قدرت مقام ریاست جمهوری را نمی‌توان به کلی انکار کرد. در سطح نظری می‌توان این گونه استدلال کرد که یک رئیس جمهور جدید و وفادار به حکومت می‌تواند ابزاری قدرتمند برای آیت‌الله «خامنه‌ای» باشد. با توجه به مرکزیت رئیس جمهور در روابط عمومی کشور، رئیس جمهور جدید تأثیر بزرگی در تصویر ایران در خارج از کشور و در شرایط سخت داخلی و در نتیجه باز یا بسته کردن فضای سیاسی ممکن برای تصمیم گیری رهبر ایران دارد. شاید آیت‌الله «خامنه‌ای» هنوز در پی آن باشد که از این فرصت سیاسی به نفع خود استفاده کند.

■احتمال تغییر در سیاست اتمی ایران کم است ■

هر چند با مشخص شدن نتیجه انتخابات چهارچوب کلی رویکرد اتمی ایران بیشتر مشخص خواهد شد اما به نظر می‌رسد این انتخابات تغییر چندانی در این مسیر ایجاد نخواهد کرد. هر چند به نظر می‌رسد در میان دعواهای دولتیان و اقتصاد رو به سقوط کشور، نفوذ رهبر هم کاهش پیدا کرده باشد ولی نشانه‌هایی حاکی از تمایل آیت‌الله «خامنه‌ای» به تغییر موضع دیده می‌شود. «احمدی نژاد» ، با انکار مکرر هولوکاست و لحن پرخاشگرانه خود را به شخصیتی فتنه جو در انظار جهانیان بدل کرد. این امر موجب شد انزوای کشور بیشتر شود و تحریم‌های بین‌المللی شدید به اوج خود برسد. این شرایط لزوماً آن چیزی نیست که باید باشد و آیت‌الله «خامنه‌ای» هم از آن خشنود نیست خصوصاً حالا که نزدیک‌ترین متحدان او از خشم مردم ناراضی کشورهایشان به تنگ آمده‌اند. در زمان ریاست جمهوری «محمد خاتمی»، رئیس جمهور اصلاح طلبی که قبل از «احمدی نژاد» بر سر کار بود، ایران توان آن را داشت که تعهد خود به عقود بین‌المللی را نشان دهد و رابطه نسبتاً خوبی با کشورهای غربی داشته باشد. در همین دوره بود که ایران قبول کرد غنی سازی اورانیوم را تعلیق نماید و به بازرسان «سازمان ملل» اجازه دهد به طور کامل به تأسیسات اتمی ایران دسترسی پیدا کنند. «آیت الله علی خامنه‌ای» در تمام مدت شرایط را با دقت تحت نظر داشت.

■شرایط سخت کشور و لزوم چاره اندیشی برای آن ■

رهبر ایران می‌گوید از مذاکرات مستقیم با آمریکا استقبال می‌کند ولی تا زمانی که ا آمریکا تمامی تحریم‌های وضع شده را لغو نکند نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت. رئیس جمهور جدید فرصت اندکی برای استفاده از این شرایط خواهد داشت تا دستور کار جدید خودش را آغاز کند و کشور را از رویکرد متهاجم و سیاست‌های تنش‌زای «احمدی نژاد» دور کند. در چهار سال گذشته اقتصاد کشور تحت فشار شدیدی قرار گرفته که این همه در نتیجه تحریم‌هایی که به واسطه ناسازگاری در زمینه مذاکرات اتمی وضع شده به وجود آمده‌اند. نشانه‌هایی وجود دارد که عیان می‌کند حتی رهبر ایران تمایل دارد راهی برای خروج از این شرایط پیدا شود.

■آمریکا نباید به نتیجه انتخابات امیدوار باشد ■

آمریکا باید بداند حتی اگر سیاست‌های ایران دچار تغییر شود این آیت‌الله «خامنه‌ای» است که تصمیم نهایی را اتخاذ می‌کند و آیت‌الله «خامنه‌ای» همان رهبری است که آمریکا با وی عملا  هیچ ارتباطی نداشته است. به همین دلیل آمریکا و کشورهای متحد باید مراقب باشند به نتیجه انتخابات آتی امید زیادی نداشته باشند. هر چند یک رئیس جمهور جدید قادر است دریچه‌ای جدید بگشاید و روابط را دچار تحول کند ولی قواعد بازی به روال قبل باقی خواهند ماند. آمریکا و ایران باید برای حل بن‌بست موجود تلاش کنند زمینه‌های مشترک را شناسایی نمایند. اگر دو طرف نخواهند و یا تمایل نداشته باشند به موافقت دست پیدا کنند مذاکرات پیشرفت نخواهد داشت، و در این میان فرقی ندارد که چه کسی  سمت ریاست جمهوری ایران را به دست بگیرد.