نقش ایران درنظام نوین جهانی/مربع ژئوپولوتیکی خاورمیانه چگونه تبدیل به پنج ضلعی قدرت شد؟

به گزارش «پايگاه خبري تحليلي رئيس جمهور ما»؛ در سال های اخیر جهت گیری کشورهای دنیا بر اساس منافع ملی به سمت و سویی گرایش پیدا کرد که منجر به ایجاد یک نظام نوین در مسئله ارتباط کشورها با یکدیگر شد. در این راستا خاورمیانه به عنوان نقطه استراتژیک دنیای امروز با تحولات مختلفی همراه شد و ایران به عنوان یکی از اصلی ترین بازیگران این صحنه سیاسی نقش دارد.
در همین رابطه خبرنگار شبکه اطلاع رسانی راه دانا در گفتگویی با پیروز مجتهدزاده، کارشناس مسائل خاورمیانه تفاوت های مابین مفاهیم نظم نوین جهانی و نظام نوین جهانی که در خصوص آن اختلافاتی میان برخی کارشناسان بین الملل هست مورد بررسی قرار داد.
مجتهد زاده در این باره گفت: نظام نوین جهانی به غلط در ایران نظم نوین جهانی ترجمه شده و به نظر می رسد مترجم اولیه این اصطلاح آشنایی لازم با اصطلاحات جاری در زبان انگلیسی نداشته است. چراکه اگر این آشنایی وجود داشت این مترجم نیز متوجه می شد که نظم را فقط می توان در داخل کشور عملی کرد چون کشورها دارای دولت، دستگاه اجرایی و مجالس خود هستند که موجب نظم در یک کشور می شود. بنابراین نظم حاصل از اجرای قانونی است که در کشورها حاکم است. اما در سیاست جهانی که صحبت از عرصه جهانی است، قانونی وجود ندارد که بخواهیم در آن صحبت از نظم کنیم. اگر در سیاست های جهان نظم وجود داشت که امروز جهان اینچنین تبدیل به یک محیط وحشتناک نمی شد. این ساختار و نظام نیز به شکل برخورد کشورها با یکدیگر در زورآزمایی های سیاسی مربوط می شود.
وی در ادامه خاطر نشان ساخت: در نظام کهنه جهانی، سیاست جهان به 2 اردوگاه قدرتی امریکا و شوروی تبدیل شده بود و سایر کشورها نیز بسته به وضعیت قدرتی، موقعیت جغرافیایی و نحوه ارتباط با این 2 قدرت جهانی، نسبت به امریکا و شوروی خود را تعریف می کردند. این ساختار نیز به گونه ای بود که 2 کشور در راس هرم قدرت قرار می گرفتند و بقیه کشورها در رده های بعدی هرم حضور داشتند. اما بعد از سقوط شوروی و به وجود آمدن جهان جدید، صاحبان اندیشه ژئوپولوتیکی در غرب به این نتیجه رسیدند که یک نظام نوین در سیاست های جهان شکل گرفته است. وقتی دیدگاه این جریان را بررسی می کنیم می بینیم که معقد هستند یک نظام نوین متکی بر استعمار نو شکل گرفته که در این ساختار جدید ایالات متحده آمریکا به عنوان تک ابرقدرت قرار گرفته و در سایر مناطق نیز نمایندگان آمریکا رئیس منطقه خواهند بود. اما این نظام جدید مورد پسند دانشگاهیان و سیاستمداران نبوده و نخواهد بود.
این کارشناس مسائل بین الملل کشورمان همچنین افزود: از دهه 1990 با سقوط شوروی و نظام ژئوپولوتیکی 2 قطبی، شرایط تازه ای در ساختار روابط قدرتی کشورها به وجود آمد و آمریکا در همان برهه تمام تلاش خود را کرد تا خود را به عنوان تنها ابرقدرت جهان معرفی کند اما در این مسیر ایالات متحده نتوانست موفقیت لازم را به دست آورد چراکه اولا دانشگاهیان این طرز نگاه را رد کردند و دوم اینکه قدرت هایی مانند چین، روسیه و اتحادیه اروپا که تا این زمان جزو قدرت های دست دوم به شمار می رفتند، سربرآورده و بدون طرح هیچگونه ادعایی، رقابت هایی را در مقابل آمریکا در پیش گرفتند که آغاز این رقابت، ادعای تک ابرقدرت بودن آمریکا را خنثی کرد.
مجتهدزاده همچنین از شکل گیری نظام نوین جهانی در خاورمیانه سخن گفت و افزود: در خاورمیانه نظام سلسله مراتبی قدرت از دیرباز به این صورت بوده که تنها 4 قدرت ایران، مصر، ترکیه و رژیم صهیونیستی یک مربع چهارضلعی را در ساختار ژئوپولوتیکی منطقه خاورمیانه شکل دادند. در نظام نوین جهانی در این شکل چهارضلعی تغییر اساسی ایجاد نشد جز اینکه عملکرد سیاسی این 4 کشور با آنچه که در گذشته صورت می گرفت تفاوت پیدا کرد. یعنی در گذشته هر 4 کشور با ایالات متحده آمریکا همکاری و اتحاد داشتند و تنها مصر در برهه ای گرایش های سوسیالیستی به اردوگاه شرق و شوروی داشت اما بعد از روی کار آمدن انورسادات در مصر، این کشور نیز به 4 کشور دیگر در همکاری با آمریکا پرداخت. اما بعد از انقلاب اسلامی ایران، کشور ایران که یکی از 4 قدرت برتر خاورمیانه و همکار با آمریکا بود، تغییر وضعیت داد و به یک کشور مخالف با آمریکا تبدیل شد و دشمنی طرفین جایگزین دوستی های قبل از انقلاب شد. در بین 3 قدرت دیگر خاورمیانه نیز ترکیه به عنوان عضو ناتو همچنان هم پیمان آمریکا باقی ماند و ارتباط رژیم صهیونیستی نیز با آمریکا تقویت شد و مصر هم وضعیت نسبتا بهتری در این ارتباط پیدا کرد.
وی در ادامه تصریح کرد: تفاوت عمده ای که بین این کشورها ایجاد شد این بود که هر چقدر مصر و ترکیه از کشمکش های خاورمیانه فاصله گرفتند و دچار تضعیف در نقش آفرینی در خاورمیانه شدند، عربستان سعودی خود را وارد این قدرت چهارگانه کرد و با نقش پررنگی که در مسائل سیاسی به دست آورد، به عنوان ضلع پنجم خود را در نظام نوین خاورمیانه مطرح کرد. در این وضعیت فضای ژئوپولوتیکی حاکم بر دنیای امروز را به صورت یک ساختار سیاسی جدیدی می بینیم که 5 فعال درجه یک در این وضعیت در خاورمیانه خودنمایی دارند.
این کارشناس مسائل خاورمیانه از تلاش رژیم صهیونیستی و عربستان برای تقابل با ایران خبر داد و گفت: رژیم صهیونیستی در این ماجرا موفق شد برخی کشورهای عربی از جمله اردن و مصر در دوران حسنی مبارک را قانع کند که ایران مزاحم صلح تحمیلی عرب و اسرائیل است و برای رفع این مزاحت باید بر علیه توسعه نفوذ ایران در منطقه اقداماتی صورت گیرد. در نتیجه این تفکر، اسرائیل موفق شد در سال 2004 ایده هلال شیعی را برای کشورهای عربی جا بیندازد. در این وضعیت در سال 2006 اسرائیل به جبهه گیری کشورهای عربی درمقابل هلال شیعه رسمیت داد. همین جبهه گیری بود که پای عربستان سعودی را به صورت گسترده در اعماق این طرح باز کرد و آل سعود نیز تلاش کرد برای مقابله با گسترش روابط هلال شیعی تمام همت خود را به خرج دهد. در ادامه نیز شاهد پیدایش القاعده، داعش، سلفی گری و ... در منطقه بودیم که زندگی را بر بشر خاورمیانه حرام کرده اند. در این خصومت های شروع شده توسط اسرائیل علیه ایران، وضعیت به صورتی درآمد که می توان گفت اسرائیل در کمال موفقیت توانست کشمکش های 70 ساله سرزمینی عرب اسرائیلی را به تفرقه های شیعه و سنی تبدیل کند. شعار رژیم صهیونیستی برای ایجاد این وضعیت جدید در خاورمیانه نیز جز تفرقه بینداز و حکومت کن نبود.
مجتهد زاده در بخش پایانی اظهارات خود در خصوص آینده نظام نوین جهانی عنوان کرد: آینده را فقط بر اساس تجزیه و تحلیل های جاری می توان مورد بررسی قرار داد. شرایط جاری به این شکل است که گسترش نفوذ ایران در حاشیه خلیج فارس و خاورمیانه و همچنین افزایش توان دفاعی ایران به خصوص در زمینه سلاح های استراتژیک و همچنین غنی سازی اورانیوم، سبب تحریک اسرائیل شد. رژیم صهیونیستی نیز همه این پیشرفت های ایران را به حساب دشمنی با خود و تلاش ایران برای نابودی اسرائیل قلمداد کرد. بنابراین به نظر می رسد در این مسیر دشمنی های ایران با اسرائیل همچنان ادامه یافته و هر 2 کشور تلاش خواهند کرد تا بر هم پیمانان خود بیفزایند

منبع

"Our President, analytical news site"