شانزدهمین اجلاس سران كشورهای عضو جنبش غیرمتعهدها روز گذشته آغاز به کار کرد تا یک رکورد جدید در تاریخ جنبش عدم تعهد را به ثبت برساند.

شانزدهمین اجلاس سران كشورهای عضو جنبش غیرمتعهدها روز گذشته آغاز به کار کرد تا در میان بهت سیاسی غرب صهیونی ده ها رئیس جمهور، نخست وزیر، معاون رئیس جمهور، نماینده ویژه و وزیر خارجه راهی تهران شوند و یک رکورد جدید در تاریخ جنبش عدم تعهد را به ثبت برسانند.
پس از پایان نشست 2 روزه کارشناسان ارشد اعضای جنبش، وزرای خارجه عدم تعهد نیز قرار است روزهای هفتم و هشتم گردهم بیایند و در خصوص سند تهیه شده اجلاس تهران که شامل سه فصل و 688 بند است، به رایزنی بپردازند و اجلاس را برای حضور سران در 9 و 10 شهریور آماده کنند.

اما برگزاری این اجلاس در شرایطی که غرب و رژیم صهیونیستی تمام توان خود را برای منزوی کردن ایران اسلامی به کار بسته اند، اهمیت ویژه ای در دنیا پیدا کرده و به فرصتی طلایی برای باطل کردن ادعاهای غرب و جهشی سیاسی-اقتصادی برای جمهوری اسلامی تبدیل شده است.

بر همین اساس برای بررسی این فرصت تاریخی برای ایران و جبهه کشورهای مستقل دنیا با حسین شیخ الاسلام، کارشناس مسائل بین الملل، به گفت وگو نشسته ایم. شیخ الاسلام که یکی از دانشجویان پیرو خط امام (ره) بود در تسخیر لانه جاسوسی امریکا نقش آفرینی کرد، 17 سال قائم مقامی و معاونت وزارت امور خارجه، 5 سال سفیر در سوریه، 4 سال نمایندگی مردم تهران در مجلس هفتم را در کارنامه دارد.

به عنوان اولین سوال بفرمایید با توجه به اهداف و ماهیت جنبش عدم تعهد مبنی بر عدم گرایش و وابستگی به قدرت های منطقه ای و جهانی، چرا برخی کشورها به این موضوع خدشه وارد کرده و به سمت غرب متمایل شدند. به نظر شما ایا در حال حاضر ضرورتی درباره باز تعریف هویت و اهداف جنبش وجود دارد؟

جنبش در آن سال هایی که جنگ سرد بین شرق و غرب در حال پیگیری بود شکل گرفت. برخی نگرانی ها از این که این اختلافات و پرخاشگری ها منجربه جنگ جهانی دیگر شود و روح استقلال طلبی و ابراز وجود کردن کشورها در برابر این ابرقدرت ها همه دست به دست هم داد تا جنبش عدم تعهد شکل بگیرد. برای مثال ملی شدن صنعت نفت در ایران در سال 1329 که یک مبارزه منفی با انگلیس بود و در این مبارزه به پیروزی رسیدند. حرکت جمال عبدالناصر در مصر و در ملی کردن کانال سوئز که با انگلیس و فرانسه درگیر شده بود. مبارزه منفی ماهاتما گاندی که در استقلال هند انجام داد باعث شد استقلال طلبی در مقابل استکبار جا بیفتند.

کنفرانس های منطقه ای متفاوتی در برخی کشورها مثل اندونزی ” مقام معظم رهبری که رئیس جمهور وقت بود درآن زمان در حراره زیمبابوه شرکت کرد و توانست جلوی بیانیه یک جانبه ای را که اعراب به حمایت از عراق می خواستند تصویب کنند را بگیرد. ما توانستیم در برابر فشار غرب و شرق و اعراب سازشکار در این کنفرانس مقاومت کرده و این بیانیه منتشر نشد. “ و غنا برپا شد که در نهایت در سپتامبر 1961 جنبش عدم تعهد شکل گرفت. اساس این جنبش بر اساس عدم تعهد به بلوک شرق و غرب بود. نماد این عدم تعهد را هم عدم واگذاری پایگاه نظامی به شرق و غرب دانسته بودند. هم اکنون این عنصر اساسی در میان برخی کشورهای عضو جنبش زیر سوال رفته و به امریکا پایگاه نظامی داده اند. ایران به خاطر کودتای 28 مرداد و تعهد شاه خائن به امریکا نتوانست تا انقلاب نقش پر رنگی در جنبش داشته باشد. بلافاصله پس از انقلاب اسلامی، ایران به عضویت جنبش درآمد این مسئله هم به خاطر تطابق شعارهای جنبش با شعارهای انقلاب اسلامی و اصول سیاست خارجی ما بود.

از همان ابتدا ما فعالیت گسترده ای را در جنبش انجام دادیم. یک سال و نیم پس از انقلاب ما تلاش کردیم اجلاس عدم تعهد از بغداد خارج کند و موفق شد نشان دهد که صدام نمی تواند رهبر جنبش عدم تعهد باشد و اجلاس هفتم به هند منتقل شد. ما در اجلاس ششم که در کوبا بود به جنبش پیوستیم و اعضای جنبش خیلی از این موضوع استقبال کردند. مقام معظم رهبری که رئیس جمهور وقت بود درآن زمان در حراره زیمبابوه شرکت کرد و توانست جلوی بیانیه یک جانبه ای را که اعراب به حمایت از عراق می خواستند تصویب کنند را بگیرد. ما توانستیم در برابر فشار غرب و شرق و اعراب سازشکار در این کنفرانس مقاومت کرده و این بیانیه منتشر نشد.

یکی از دلایلی که نشان می دهد کشورهای عدم تعهد روی ایران حساب باز کرده اند همین اجلاس تهران می باشد که با توجه به این که ما از اجلاس ششم به غیر متعهد ها پیوستیم ولی خیلی زود به رهبری این جنبش در جهان رسیدیم.

حالا که در ایران این جنبش برگزار می شود ما باید تلاش کنیم تا ساختاری در جنبش ایجاد شود که اهداف اصلی جنبش جدی گرفته شود. نمی توان گفت تمام کشورهایی که به غرب پایگاه نظامی داده اند را از جنبش بیرون کنیم ولی باید ساختاری ایجاد شود که برخی کشورها پالایش شوند تا خود را با اصول جنبش منطبق کنند.

به نظر بنده اهداف جنبش نیاز به بازتعریف ندارد. اهداف جنبش عبارتند از : تقویت و تحکیم چندجانبه‌گرایی و ارتقای نقش کلیدی سازمان ملل، ایفای نقش به عنوان یک مجمع هماهنگ ‌کننده سیاسی و کشورهای در حال توسعه برای تقویت و دفاع از منافع مشترک آنان در سیستم‌ روابط بین‌الملل، تقویت اتحاد، انسجام و هماهنگی بین کشورهای در حال توسعه بر مبنای ارزش‌های مشترک، دفاع از صلح و امنیت بین‌المللی و حل تمامی مناقشات بین‌المللی به وسیله ابزار صلح‌آمیز در تطابق با اصول و اهداف منشور ملل متحد و حقوق بین‌الملل، ارتقاء و تشویق توسعه پایدار از طریق همکاری بین‌المللی، تشویق، احترام، برخورداری و حفاظت از حقوق بشر و آزادی‌های اساسی برای همه بر مبنای اصول ” آخرین اجلاس عدم تعهد در شرم الشیخ مصر بود که حسنی مبارک با پشتوانه غرب تنها 107 کشور در آن شرکت کردند. اما در اجلاس تهران با این همه هجمه به جمهوری اسلامی و سعی در منزوی کردن ایران تعداد این کشورها بیشتر می باشد که این موضوع نشان می دهد تحریم های غرب علیه جمهوری اسلامی بی نتیجه بوده است. “ جهان شمولی، عینیت، بی‌طرفی و غیرگزینشی، پرهیز از سیاسی کردن مسائل حقوق بشر و تضمین اینکه حقوق بشر افراد و مردم از جمله حق توسعه در یک حالت برابر حفظ و تقویت شود، ارتقاء همزیستی مسالمت‌آمیز بین ملت‌ها، صرفنظر از سیستم‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، محکومیت همه اشکال یکجانبه‌‌گرایی و تلاش‌ها برای اعمال سلطه در روابط بین‌الملل، ارتقاء تقویت و دموکراتیزه کردن سازمان ملل متحد، استمرار در پیگیری خلع سلاح هسته‌ای جهانی و غیر تبعیض آمیز و هم‌چنین یک خلع سلاح عمومی و کامل، تشویق کشورها به الحاق آزادانه به توافقات بین کشور‌ها برای ایجاد منطقه‌ای عاری از سلاح‌های هسته‌ای، ارتقاء همکاری بین‌المللی در استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای.

ما باید تغییر در ساختارهای پولی، بانکی و مالی جهان را در این کنفرانس بخواهیم. این نهادها مانند بانک جهانی و صندوق بین المللی پول و توافق ظالمانه "برتون وودز" می باشد که به نظر می رسد ما می توانیم این موضوع را با جدیت پیگیری کرده تا بتوانیم به تغییرات مورد نظر خود دست پیدا کنیم. عدم تعهد می تواند برای ما در مقابل زیاده خواهی های غرب در مسئله هسته ای باشد.

یعنی شما اعتقادی به بازتعریف هویت جنبش عدم تعهد ندارید؟

ببینید ساختارهای جدیدی باید در جنبش ایجاد کرد که بتواند به این اهداف جنبش برسیم و تاثیرگذاری بیشتری در عرصه جهانی داشته باشیم.

با توجه به گستره کشورهای عضو جنبش عدم تعهد که حدود 120 کشور را در بر می گیرد چگونه می توان این ساختارها را تغییر داد یا ساختار جدید ایجاد کرد؟

این در برهه کنونی به هنر جمهوری اسلامی برمی گردد. ایران با توجه به ریاست بر جنبش عدم تعهد و حضور در تروئیکای جنبش می تواند ساختارهایی را پیشنهاد دهد که هر چه سریعتر و در یک روند برنامه ریزی شده به اهداف جنبش عدم تعهد برسیم. آخرین اجلاس عدم تعهد در شرم الشیخ مصر بود که حسنی مبارک با پشتوانه غرب تنها 107 کشور در آن شرکت کردند. اما در اجلاس تهران با این همه هجمه به جمهوری اسلامی و سعی در منزوی کردن ایران تعداد این کشورها بیشتر می باشد که این موضوع نشان می دهد تحریم های غرب علیه جمهوری اسلامی بی نتیجه بوده است.

این موضوع نشان می دهد تلاش اسرائیل، آمریکا وبرخی سران مرتجع عرب برای منزوی کردن ایران نتیجه نداده است. ما باید از این فرصت استفاده کرده و ساختارهای جدید برای رسیدن به اهداف جنبش ایجا کند.

برای مثال می توان قدرت جنبش را در مسئله سوریه نشان داد. غرب و در راس آنها آمریکا و اسرائیل و از طرف دیگر ناتو و ترکیه و برخی کشورهای عربی مانند عربستان و قطر می خواهند که نظام سوریه از هم پاشیده و محور مقاومت در مرحله بعد در منطقه از ” عدم تعهد نمی خواهد یک کرسی دایم برای خود در شورای امنیت ایجاد کند و به دنبال از بین بردن این ساختار ظالمانه می باشد. عدم تعهد با این مسئله که کسی که زور دارد پس حق دارد مخالف است و نمی تواند جزئی از ساختاری باشد که بر اساس ظلم ایجاد شده است. “ کار بیافتد. این کشورها به دنبال جنگ داخلی در سوریه هستند. این موضوع با اهداف جنبش عدم تعهد مغایرت داشته و کشورهای عدم تعهد می توانند با ایجاد یک ساختار به سوریه کمک کنند تا از این بحران خارج شود. مصر با پیشنهاد یک ساختار با حضور کشورهای ایران، عربستان، ترکیه و مصر به دنبال ایجاد یک راه حل برای بحران سوریه بوده است. ما می توانیم بگوییم یک ساختار با حضور کشورهای ایران، مصر، ونزوئلا به عنوان تروئیکای عدم تعهد و کشورهای همسایه سوریه که عضو جنبش عدم تعهد هم باشند بر اساس اصول جنبش که بیان شد به دنبال راهکار سوری سوری و با کمک منطقه ای به دنبال حل بحران سوریه باشند. یک می شود یک مکانیزم خوب و معقول که می تواند بحران سوریه را حل کند. موضوع فلسطین هم می تواند از طریق ساختار مشابه به نتیجه برسد. اسرائیل تقریبا با تمامی اصول جنبش مخالف بوده و می توان گفت تمامی اصول حقوق بشر و جنبش عدم تعهد را زیر پا گذاشته است. جنبش برای حل مسئله فلسطین یک کمیته با حضور وزرای امور خارجه تشکیل داد که قرار بود در رام الله تشکیل شود که به دلیل کارشکنی اسرائیل تشکیل نشد.

غرب و اسرائیل به دنبال تضعیف جنبش هستند که این موضوع به دلیل ماهیت ضد غربی بودن جنبش و در حال حاضر به دلیل حضور ایران در راس عدم تعهد می باشد. قرار است دفتر هماهنگی جنبش درباره این کارشکنی اسرائیل به جنبش گزارش دهد.

به عنوان مثال با توجه به سخنرانی رهبر معظم انقلاب درباره فلسطین در کنفرانس فلسطین تقریبا می توان گفت در منطقه زور گویی قدرت ها با تغییر آرایش مواجه شده و به سمت توازن پیش رفته است. دراین سال ها اسرائیل تضعیف شده و محور مقاومت با قدرت بیشتری همراه شده است. حال باید عدم تعهد به دنبال راهکاری برای این موضوع باشد. زیرا پذیرفتن اسرائیل یعنی نقض قوانین بین المللی. حتی مصوبه های شورای امنیت را اسرائیل تا کنون اجرا نکرده است. جمهوری اسلامی با توجه به قدرتی که در حال حاضر در جنبش عدم تعهد پیدا کرده است می تواند این مسئله را پیگیری نماید.

کارشناسان اقتصادی باید بنشینند ساختار مناسب را برای نهادهای بین المللی پولی و مالی ایجاد کنند و از این فرصت استفاده نمایند. این اجلاس نشان می دهد بر خلاف ادعای غرب که ایران را منزوی معرفی می کردند نشان می دهد نه تنها جمهوری اسلامی منزوی نیست بلکه با بیشتر کشورهای دنبا تعامل نیز دارد و جایگاه بسیار خوبی در دنیال داریم. در این کنفرانس نشان می دهد که سیاست های غرب در برابر ایران با شکست مواجه است.

درباره نقش جنبش می توان گفت که تا حدودی در برابر شورای امنیت قرار دارد. مقام معظم رهبری در همان اجلاس حراره از عدم وجود ” این اجلاس بزرگترین نشست در طول تاریخ ایران است؛‌ برخی به اشتباه اعلام می کنند که این اجلاس بزرگترین نشست تاریخ انقلاب است. ما اگر برنامه داشته باشیم می توانیم بسیاری از مشکلات اقتصادی و بین المللی خود را در این اجلاس برطرف نماییم. به جای حضور در 140 کشور حال این تعداد کشور در ایران حاضر شده و می توانیم با امضای تفاهمنامه و قرار داد ره چند ساله را با یک اجلاس طی کنیم. “ ضمانت اجرا در جنبش انتقاد کرده بودند. جایگاه جنبش در مقابل شورای امنیت چگونه است؟ چه ضمانت اجرایی برای مصوبات جنبش می توان تعریف کرد.

ضمانت اجرایی را نمی توان برای جنبش تعریف کرد. جنبش در حال نشان دادن جهت حرکت است نه ساختاری که برای اجرا باشد. اما در حال حاضر ایران با توجه به قدرتی که دارد می تواند با ایجاد ساختاری جدید و اصلاح مکانیزم های موجود به دنبال ایجاد یک ضمانت اجرا برای مصوبات جنبش باشد. اگر پایبندی اعضا به اصول جنبش افزایش داده شود می توان برای برخی کشورهایی که پایبندی کمتری دارند تنبیهاتی مانند کاهش روابط استفاده کرد. عدم تعهد می تواند به دنبال ارزیابی جایگاه حکومت ها در بین ملت ها باشد و کشورهایی که می خواهند از ارزش در برابر ملت ها برخوردار باشند باید از عدم تعهد پیروی کنند.

عدم تعهد می تواند با استفاده از روش های مردم سالار توازن قدرت در جهان را تغییر دهد. بعد از جنگ جهانی دوم قدرت ها توانستند از طریق زورگویی ساختارهایی را ایجاد کنند که در خدمت منافع خودشان باشند. هم اکنون اگر کسی بخواد از زور استفاده کند در بین ملل جهان منفور خواهد بود. اهرم های فشار در قرن حاضر افکار عمومی و مقبولیت دربین ملل می باشد. عدم تعهد با توجه به تحولات در افکار و نگاه بین المللی می تواند تاثیر گذار باشد. این موضوع نیاز به زمان دارد که با توجه به اجلاس تهران می توان جهت گیری درست را در پیش پای جنبش گذاشت تا در آینده به این ساختارها با ضمانت اجرای بالا دست پیدا کنیم.

ساختار شورای امنیت از جنگ جهانی دوم که توازن قوا بین شرق و غرب ایجاد شده بود شکل گرفت و عدم تعهد به دنبال تقابل با این ساختار ظالمانه می باشد. عدم تعهد نمی خواهد یک کرسی دایم برای خود در شورای امنیت ایجاد کند و به دنبال از بین بردن این ساختار ظالمانه می باشد. عدم تعهد با این مسئله که کسی که زور دارد پس حق دارد مخالف است و نمی تواند جزئی از ساختاری باشد که بر اساس ظلم ایجاد شده است.

در شورای امنیت به 5 کشور به این دلیل حق وتو داده شده است که بعد از جنگ جهانی دوم گفته می شد این کشورها دارای قدرت هستند و می توانند با استفاده از سلاح های کشتار جمعی دنیا را به نابودی بکشند که برای سرکوب این مسئله به این کشورها باید حق بیشتری داد که این حق در حق وتو خود را نشان داده است.

باید عدم تعهد به دنبال تغییر این موضوع باشد و اعلام کند ارزش های انسانی باید ملاک برتری قرار بگیرد و نه قدرت افراد و کشورها. عدم تعهد می تواند با توجه به قدرتی که نشات گرفته از تعداد بالای کشورهای عضو آن است می تواند ساختاری را ایجاد کند که اعلام کند در صورتی که آمریکا، اسرائیل و یا هر کشور دیگری بر خلاف قوانین بین المللی و اصول عدم تعهد حرکت کرد آن کشور را تحریم کرده و با فشار های دیپلماتیک و غیر دیپلماتیک ان کشور را در برابر خواست عدم تعهد مطیع نماید. جهان در حال حرکت به سمت تغییر جایگاه کشورها از سمت قدرت به سمت ارزش های انسانی ” ما باید تلاش کنیم تا ساختاری در جنبش ایجاد شود که اهداف اصلی جنبش جدی گرفته شود. نمی توان گفت تمام کشورهایی که به غرب پایگاه نظامی داده اند را از جنبش بیرون کنیم ولی باید ساختاری ایجاد شود که برخی کشورها پالایش شوند تا خود را با اصول جنبش منطبق کنند. “ می باشد.

در گذشته کشورهای مختلف برای حمله و دخالت در امور یک کشور بر اساس قدرت شکل میگرفت اما در حال حاضر در سوریه اعلام می کند رژیم بشار اسد غیر دموکراتیک است و این بهانه دخالت این کشورها در سوریه است. باید به این کشورها گفت دموکراسی را نمیتوان در کشوری با زور ایجاد کرد.

در دنیای امروزی ما به اندازه ای که زور داری حق داری؛ که ما به دنبال آن هستیم که بگوییم هر کسی حق دارد حق دارد.

برای ضمانت اجرای بیانیه ها و مصوبات باید یک روند آهسته را در پی گرفت. در گذشته حق بر اساس قدرت شکل می گرفت. هم اکنون این موضوع که قدرت برتر آنها هستند از بین رفته ولی حقوقی که از گذشته برای آنها در نظرگرفته شده است مانند قبل است. جمهوری اسلامی می تواند با قدرتی که هم اکنون دارد میتواند این موازنه را بر هم بزند.

جمهوری اسلامی با انقلاب نشان داد دین می تواند در کنار سیاست باشد و در غرب این موضوع شکل نگرفته است و اعلام کرده اند که دین یک امر فردی و سیاست یک موضوع اجتماعی است. حال کشوری که در دنیا توانسته به یکی بودن دین و سیاست، ماده و معنا رای دهد و سیستم حکومتی خود را بر همین اساس قرار دهد به ریاست جنبش برسد. از سه سال گذشته که به عنوان تروئیکای جنبش بودیم به دلایل مختلف استفاده نکرده ایم و باید با برنامه ریزی به دنبال اعمال قدرتی باشیم که در حال حاضر برای ایران در نظر گرفته اند.

توصیه شما به دستگاه سیاست خارجی برای اجرا در اجلاس تهران چیست؟

یک مسایلی را داریم که به صورت فوری می باشد که سوریه وبحرین از اصلی ترین این موضوعات است. راه حل سوریه را بیان کردم و برای بحرین هم می توان همین ساختار را ایجاد کرد. کاری که ترکیه با عنوان ابتکار استانبول برای افغانستان انجام داد را هم برای سوریه و بحرین انجام دهیم و در صورتی که ترکیه اصول جنبش را پذیرفت در این ساختار قرار داد. نکته مهم آن است که باید جلوی حضور نیروهای فرا منطقه ای در منطقه را گرفت.

این اجلاس بزرگترین نشست در طول تاریخ ایران است؛‌ برخی به اشتباه اعلام می کنند که این اجلاس بزرگترین نشست تاریخ انقلاب است. ما اگر برنامه داشته باشیم می توانیم بسیاری از مشکلات اقتصادی و بین المللی خود را در این اجلاس برطرف نماییم. به جای حضور در 140 کشور حال این تعداد کشور در ایران حاضر شده و می توانیم با امضای تفاهمنامه و قرار داد ره چند ساله را با یک اجلاس طی کنیم.

مثلا می توان با حضور مرسی در ایران با این کشور قرار داد گازی بست و سرمایه گذاری مشترک انجام دهیم با این کار می توان ارتباط اسرائیل با مصر را قطع کرد که ضربه بزرگی به رژیم صهیونیستی است و منافع بسیاری برای ملت ایران و مصر ایجاد کرد.

اگر حرف پایانی دارید بفرمایید.

به نظرم باید برای حرف حضرت آقا درباره پیچ مهم تاریخی که در حال حاضر در حال گذر از آن هستیم باید دید جنبش عدم تعهد چگونه می تواند در عبور از این پیچ نقش بازی کند.