در كنار آثار تاريخي ايران كه در فهرست ميراث جهاني قرار گرفتند، ۱۰ آيين ايراني و تاريخ شفاهي اين سرزمين نيز در هشت سال اخير به ميراث معنوي جهان راه يافتند.

كنوانسيون ميراث فرهنگي ناملموس در ۱۷ اكتبر ۲۰۰۳ در كنفرانس عمومي سازمان آموزشي، علمي و فرهنگي ملل متحد(يونسكو) با هدف حفاظت از اين ميراث به عنوان يكي از عوامل نزديك كردن انسان ها به يكديگر به تصويب رسيد.
همزماني اجراي اين كنوانسيون در كشورهاي عضو يونسكو با روي كار آمدن دولت نهم در ايران فرصتي را فراهم آورد تا كارشناسان حوزه مردم شناسي و ميراث معنوي و فرهنگي اين كشور براي صيانت از اين عرصه دست به كار شوند.
از حدود ۱۰ سالي كه از تصويب اين كنوانسيون مي گذرد، ايران توانسته است ۱۰ آيين و ميراث معنوي خود را در اين فهرست ماندگار كند؛ «نوروز» مهمترين پرونده اي است كه ايران توانست با مشاركت كشورهاي حوزه نوروز ارايه و به عنوان يك ميراث جهاني براي بشريت عرضه كند.
علاوه بر نوروز، رديف موسيقي ايراني، قاليبافي استان فارس، آيين هاي پهلواني، قاليشويي مشهد اردهال كاشان، تعزيه، روش سنتي قاليبافي در كاشان، موسيقي بخشي خراسان، دانش دريانوردي و لنج سازي در خليج فارس و نقالي(قصه پردازي )ايراني، به ثبت يونسكو رسيدند.
البته يونسكو ثبت جهاني ميراث معنوي كشورها را سهميه بندي كرده است و از اين رو ايران سالانه تنها مي تواند يك اثر خود را در اين فهرست به ثبت برساند و در صورتي كه اين محدوديت ها نبود، ايران مي توانست به مدد برخورداري از تنوع قومي و آيين هاي مرتبط با هر يك از آنان و نيز پيشينه تاريخي خود آثار ناملموس بيشتري را ثبت جهاني كند.
نكته قابل توجه در پرونده هاي ارايه شده از سوي ايران اين است كه اين پرونده ها تنها به ثبت يك اثر محدود نمي شود؛ براي نمونه در ثبت موسيقي رديفي ايران انواع سازهاي ايراني شامل ‌تار، سه‌تار، سنتور، كمانچه، ني، عود، قانون ويلون و سازهاي اصلي موسيقي كلاسيك نيز ثبت جهاني شدند.
نمونه ديگر ثبت «دانش دريانوردي و لنج سازي ايرانيان در خليج فارس» است كه در محتواي آن نام خليج فارس نيز بار ديگر به تاييد نهادهاي بين المللي رسيد.
ثبت شيوه هاي قالي بافي ايرانيان در فارس و كاشان نيز اقدام ديگري بود فرش ايراني و نقش هاي آن را ازديگر بافته هاي داري و زيراندازهاي مشابه كشورهاي همسايه متمايز كرد.
يا اينكه در قالب پرونده آيين هاي پهلواني و ورزش هاي زورخانه اي، به باستاني بودن ورزش كشتي در ايران به عنوان يكي از باسابقه ترين رشته هاي ورزشي اشاره شده است.
ثبت «تعزيه» و «قاليشويان مشهد اردهال» به عنوان دو آيين مذهبي در بين ايرانيان دستاورد مهم ديگري بود كه توانست جنبه هاي ديني در آيين هاي ايراني را جهاني كند.
ايران براي نشست امسال كميته ميراث ناملموس يونسكو، پرونده «دانش طب سنتي ايرانيان» را پيشنهاد كرده است تا از اين طريق دانش ديرينه طبابت ايرانيان را در ذهن جهاني ماندگار كند؛ پرونده اي كه شيوه هايي چون گياه درماني، ماساژ درماني، حجامت، بادكش درماني، زالو درماني، فصد (رگ زدن) و آب درماني يا آبزن‌ها را در خود جاي داده است.
به عقيده كارشناسان ثبت جهاني ناملموس، نقش موثري در صيانت از سرمايه‌هاي فرهنگي كشور و معرفي تمدن ايران در عرصه‌هاي بين‌المللي دارد و اين ميراث را از خطر فراموشي آن هم به دليل تحولات جهان مدرن حفظ مي كند.
وجود آداب و سنن مختلف در جاي جاي ايران دست كارشناسان ميراث فرهنگي بويژه در حوزه مردمشناسي را براي تهيه پرونده هاي متنوع باز گذاشته است و انتظار مي رود.
فناوري ساخت بادگيرهاي يزد، دانش فيروزه كوبي، دانش ساز سازي ايرانيان و ... از جمله مواريث معنوي ايرانيان هستند كه دوستداران ميراث اين سرزمين در انتظار جهاني شدن آن هستند.