دستاوردهاي دولت(۳۳)؛ ايجاد تحول در نظام توزيع با اجراي ايران‌كد

از ابتداي اجراي طرح ايران كد در دولت نهم تا پايان ارديبهشت ماه سال جاري ، تعداد كدهاي ايجاد شده براي كالاهاي توليدي و وارداتي از مرز ۲ ميليون و ۱۰۰ هزار كد عبور كرده است. ايران كد، توليد كنندگان و عرضه‌كنندگان را قادرمي‌سازد كه كالاها و خدمات را شناسايي، طبقه‌بندي و كدگذاري كنند.
هر چند كه مصوبه ايجاد ايران كد در سال ۸۲ و در دولت اصلاحات صادر شد و مقررگرديد اين سيستم براساس ماده ۷۹ قانون تجارت الكترونيك و بر مبناي اصل يكصدو سي و هشتم قانون اساسي اجرايي شود، اما دولت اصلاحات عملا هيچ اقدامي در اين خصوص انجام نداد.
برمبناي اين قانون وزارت بازرگاني موظف شده بود نسبت به ايجاد نظام ملي طبقه بندي كالا و خدمات شناسه كالا و خدمات ( شامل تامين و توسعه بستر اطلاعاتي زنجيره تامين ملي كالا، استانداردها ، روش ها ، ابزار و دستورالعمل هاي طبقه بندي و كدگذاري كالا جهت دستيابي به زبان مشترك ملي كالا و اطلاعات پايگاه مركزي داده ها و نيز تامين ساز و كار لازم براي طبقه بندي و كد گذاري خدمات براي رسيدن به درگاه - پرتال - اطلاع رساني ملي كالا و خدمات ) اقدام نمايد.
با روي كار آمدن دولت نهم و تنها يك سال پس از آن (سال ۸۵) طرح پيشنهادي كد ملي ايران كد با تهيه و تصويب آيين نامه قانوني، توسط هيأت وزيران به طور جدي كار خود را در قالب مركز ملي شماره گذاري و خدمات ايران به عنوان يكي از زير مجموعه هاي وزارت بازرگاني و معاونت امور اقتصادي اين وزارتخانه از آذرماه سال ۸۵ آغاز كرد.
براساس مصوبه دولت ، وزارتخانه هاي صنايع و معادن، امور اقتصادي و دارايي (سازمان امور مالياتي كشور و گمرك) دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح، جهاد كشاورزي، سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور، بانك مركزي و موسسات و مراكز وابسته به آنها نظير موسسه استاندارد و مركز آمار ايران و ساير دستگاه هاي اجرايي ذيربط موظف به همكاري در جهت ايجاد و گسترش نظام مذكور شدند .

** نظام اطلاعاتي سازمان دهي شده كالا و خدمات
ايران‌كد يك نظام اطلاعاتي است كه در پي سازماندهي و تدوين اطلاعات اساسي و پايه كالاها و خدمات در محدوده جغرافيايي كشور جمهوري اسلامي ايران در قالبي استاندارد شده و مدون است.
شكل گيري بازار شفاف ، روان و كارآمد ، ايجاد امكان عرضه مستقيم كالا ، تحقق و تامين حداكثر نيازها از منابع داخلي ، ايجاد شفافيت اقتصادي ، سلامت اقتصادي و حل معضل قاچاق كالا از مهمترين اهدافي است كه ايران كد به دنبال اجراي آن بوده است .
كاهش هزينه توليد، خريد ، حمل ونقل ، انبارداري ، بازاريابي و فروش ، فراهم كردن امكان ورود كالاهاي كشور به بازارهاي هدف غير قابل دسترس ، جلوگيري از تقلب در توليد ، فروش و تجارت كالاها ، زمينه سازي جهت تحقق حقوق مصرف كننده ، ايجاد زبان مشترك براي كاليه كالاها و خدمات توليدي كشور ، تسهيل تجارت و رواج دادن تجارت الكترونيك ، شناسايي كالاهاي مجاز از غير مجاز و جلوگيري از قاچاق كالا ، جلوگيري از خريد هاي غير ضرور به ويژه در بخش دولتي و ممانعت از خروج ارز ، حذف واسطه ها و كاهش هزينه مبادله از مزاياي ايران كد مي باشد .

** چگونگي اطلاع مشتريان از صحت كد ملي
درسيستم ايران كد مشتريان و خريداران كالاها مي‌توانند با موبايل خود و با گرفتن عكس از باركدهاي ميله‌اي (ملي و بين‌المللي) كالاها به كاتالوگ الكترونيكي دسترسي پيدا كنند و اين خدمت ايران‌كد همچنان به صورت رايگان در دسترس مردم است.
سيستم ملي طبقه بندي و كدگذاري كالا سيستمي است كه اطلاعات پايه زنجيره تامين در حوزه كالا را تحت كنترل در آورده و به عناصر سيستم تزريق مي نمايد . اين سيستم با استفاده از ابزار خبره طبقه بندي و كدگذاري كالا ، زبان مشترك و مفاهيم مشتركي را در سطح ملي ايجاد نموده و كليه اطلاعات اعتباري قلم كالا را از قبيل مراجع عرضه كننده ، مشخصات فني و استانداردهاي ملي و بين المللي و ... در خود ثبت و ذخيره مي نمايد .
طبق برنامه ريزي صورت گرفته جهت توليد كد ملي براي كالاهاي توليدي و وارداتي در دولت نهم ، در سال ۸۶، ۸۷ و ۸۸ به ترتيب ۴۳ هزار ، ۸۷ هزار و بيش از ۲۹۱ هزار كد ملي ايجاد شد ، همچنين دردولت دهم يعني در فاصله سال هاي ۸۹، ۹۰ و ۹۱ نيز به ترتيب بيش از ۳۶۰ هزار ، ۵۳۸ هزار و ۶۶۸ هزار كد ملي توليد شد و در سال جاري نيز تاكنون افزون بر ۱۰۰ هزار واحد ملي توليد شده است .
اين ميزان كالا توسط ۶۰ هزار مرجع توليدي و توزيعي (صاحبان كالا) عضو ايران‌كد و ثبت نام شده ، دريافت شده است . تمامي كالاي موجود پرتال ايران كد، صاحب كاتالوگ الكترونيكي به دو زبان فارسي و انگليسي بوده و اطلاعات پايه و مورد نياز مشتريان در اين كاتالوگ‌ها قابل مشاهده است.
كارشناسان پيش بيني مي كنند كه با توجه به روند صعودي توليد كد ملي ايران كد ، امسال نيز ۸۰۰ هزار كد ملي صادر شود .

** سيستم تعاملي ايران كد
سيستم تعاملي ايران كد در حوزه واردات كالا موضوع ديگري است كه در ايران كد پيگيري شده است. براين اساس از تيرماه سال ۹۰ تا آخر ارديبهشت ماه امسال ۳۱۸ هزار درخواست اخذ مجوز تاييد استاندارد در اين سامانه ثبت شده كه از اين تعداد ۷۴ درصد تاييد شده است .
در حال حاضر با سيستم تعاملي از ورود ۱۴ درصد اقلام فاقد كيفيت به كشور از طريق عدم ثبت سفارش جلوگيري شده است. طبق اين سيستم عمليات مجوزهاي مورد نياز كالاهاي مشروط مديريت شده و از سوي ديگر به يكپارچه‌سا زي نظام‌هاي عمليات كالا در حوزه واردات، صادرات و توزيع نيز كمك مي‌كند.
ايران‌كد در بيش از ۲۷ شركت با ايجاد كدينگ شركتي به دستاوردهاي رسيده كه مي‌توان به عنوان يكي از راه هاي موثر افزايش بهره وري از آن ياد كرد، اطلاعات پايه ايران‌كد هم اكنون در سطح وسيعي مورد استفاده قرار گرفته كه از جمله مي‌توان به‌كارگيري ايران‌كد در فرآيندهاي لجستيكي صنعت نفت، سيستم ستاد (سامانه تداركات الكترونيكي دولت)، ثبت سفارش، حوزه مديريت كيفيت واردات، راه آهن جمهوري اسلامي ايران، تعدادي از صنايع خودرويي و تعدادي از صنايع و معادن فلزي اشاره كرد.

** اركان ايران كد
اركان تشكيل دهنده نظام ملي شماره گذاري كالا و خدمات، شامل كد ملي و پرتال ملي كالا مي باشد ، كد ملي كالا: معروف ترين محصول ايران كد، كد ۱۶ رقمي محصولات است. اين كد از ۳ بخش تشكيل شده است. بخش اول هفت رقم است و بيان مي كند محصول مورد نظر از چه نوعي است و به چه گروهي از انواع محصولات در نظام طبقه بندي كالا تعلق دارد. بخش دوم آن ۵ رقم است و بيان مي كند اين محصول را چه كسي عرضه مي كند ودر بخش سوم كه ۴ رقم است مشخصات مورد نظر عرضه كننده براي توصيف محصول صورت مي پذيرد. در واقع ايران كد يك استاندارد شناسايي، توصيف و نام گذاري كالا را در سطح ملي ايجاد مي كند و توسعه مي دهد.
پرتال ملي : پرتال ملي كالا، يك پرتال مجازي و الكترونيكي جامع است كه كليه كالا و خدمات موجود در كشور به تدريج روي آن قابل مشاهده خواهد بود. در واقع تمام كالاهايي كه كد ملي كالا يا ايران كد را دريافت مي كنند، روي پرتال ملي كالا نيز يك غرفه الكترونيك دريافت مي كنند كه مي توانندكالاهاي خود را روي آن نمايش دهند. هر نوع كالا به تناسب اينكه چه باشد، به گروه هاي اصلي و زيرگروه هاي تخصصي تقسيم مي شود كه كاربر با توجه به نيازي كه به يك نوع كالا دارد، هر قدر كه ريز و تخصصي هم باشد، از طريق آيكون هايي كه در پرتال تعبيه شده است، مي تواند به آن كالا دسترسي يابد. در اين حالت وي مي تواند كليه توليدكنندگان يا عرضه كنندگان مثلا يك كلوچه را كه در سطح كشور محصول مورد نظر را عرضه مي كنند به طور يكجا مشاهده كند، قيمت، كيفيت، پراكندگي جغرافيايي و ساير پارامترهاي مورد نظر خود را مقايسه كرده و در نهايت با مصرف كمترين وقت و هزينه با عرضه كنندگان كالا ارتباط برقرار نمايند.

** ايران كد حلقه اتصال نظام توزيع با سيستم گمرك و ماليات
با توجه به اينكه مديريت بازار كالا و خدمات تنها با ارائه اطلاعات شفاف و روشن امكان پذير است، ايران كد حلقه وصل نظام توزيع با سيستم گمرك و ماليات است در اين سيستم هويت دهي كالا و خدمات مورد توجه قرار دارد، از طريق ايران كد، كالا و خدمات داراي چارچوب قانوني مي شوند به طوري كه با هويت مشخصي به مشتريان معرفي مي شوند.
با تصويب هيأت وزيران، تجار و توليدكنندگاني كه كد ملي كالا (ايران كد) دريافت كرده باشند، از تخفيف ۱۰ درصدي در هزينه كارمزد ثبت سفارش برخوردار مي شوند. براساس قانون صادرات و واردات هر تاجر در ازاي واردات يا صادرات كالا بايد به ازاي پنچ هزارم ارزش كالا، كارمزد ثبت سفارش بپردازد. به عنوان مثال كسي كه ۱۰۰ ميليون دلار كالا وارد يا صادر مي كند، بايد ۵۰۰ هزار دلاركارمزد ثبت سفارش پرداخت كند. اما طبق اين مصوبه با عضويت در ايران كد ، تخفيف ۱۰ درصدي در اين رقم معادل ۵۰ هزار دلار يا ۴۹ ميليون تومان شامل حال تاجر مي شود. هدف دولت از اين مصوبه، ارائه يارانه و كمك به جامعه توليدي- تجاري كشور، براي پيوستن سريع به ايران كد است.

** نقش ايران كد در مورد كالاهاي استاندارد و غير استاندارد
نقش سيستم ايران كد در تشخيص كالاهاي استاندارد با غيراستاندارد يكي ديگر از مباحث مورد توجه در اين خصوص است. سيستم ايران كد در واقع براي هر نوع كالايي تعريف شده و استفاده از آن به دو دليل انجام خريد آسان و ارائه اطلاعات جامع هر كالا به مصرف كننده داراي منافع مطلوبي خواهد بود.
بنابراين هر كالاهايي كه قابليت فروش و عرضه در بازار را داشته باشد قادر به استفاده از اين سيستم خواهد شد و در مرحله اول اجباري در استاندارد يا غير استاندارد بودن كالا نيست و نمي توان گفت تنها كالاهاي داراي استاندارد اجباري بايد باركد ملي دريافت كنند.
پياده‌سازي استاندارهاي اطلاعاتي ايران‌كد در سطح بنگاه‌هاي توليدي از دستاوردهاي ايران‌كد است كه اين مهم از طريق شناسايي، كدگذاري و به اشتراك گذاري اطلاعات پايه كالا در سطح بنگاه‌ها محقق شده است.
بهره‌برداري از ايران‌كد و به اشتراك‌گذاري اطلاعات پايه محصولات يعني به‌كارگيري (شناسنامه الكترونيكي ايران‌كد) مي‌تواند به گمرك جمهوري اسلامي ايران كمك شاياني در راستاي كاهش زمان خدمت، تشخيص كد تعرفه براي يك بار در چرخه عمر محصول و... كند كه تاكنون مورد توجه گمرك قرار نگرفته است.
ايران‌كد در يكي از دستاوردهاي منطقه‌اي و فراملي توانسته است مسئوليت راه اندازي سيستم كاتالوگينگ اكو را به عهده بگيرد كه اطلاعات جامع و معتبري از كالاها و تأمين‌كنندگان آن‌ها و ايجاد شفافيت در زنجيرهاي تأمين در كشورهاي عضو اكو را ايجاد مي‌كند.

** باركد و نمايش تصويري
باركد كه در فارسي به آن رمز ميله اي، كد ميله اي و رمزينه نيز مي گويند، نوعي نمايش تصويري اطلاعات بر روي سطوح است كه اطلاعات آن را مي توان توسط ماشين بازخواني كرد.
در حال حاضر در دنيا چند استاندارد براي توليد و استفاده از باركد وجود دارد كه معتبرترين آنها استاندارد EAN/UCC است كه ۱۰۳ كشور دنيا از آن تبعيت مي كنند و حدود ۹۰درصد تجارت دنيا را پوشش مي دهند. در ايران نيز به علت ضرورتي كه بنا به توسعه صدور كالاهاي غيرنفتي ايران به بازارهاي جهاني به وجود آمد، در سال ۱۳۷۴ سازماني با عنوان مركز ملي شماره گذاري كالا و خدمات زير نظر مؤسسه مطالعات و پژوهشهاي بازرگاني تأسيس شد و پس از انجام مطالعات لازم با انتخاب استاندارد EAN/UCC كشور ما به عضويت موسسه بين المللي INTERNATIONAL EAN درآمد، تاكنون بيش از ۵ هزار شركت كه بيشتر آنها شركت هاي توليدكننده محصولات غذايي و شيميايي هستند به عضويت اين موسسه درآمده و براي كالاها و محصولات خود باركد دريافت كرده اند.
باركد محصولات ۱۳ رقمي است كه سه رقم اول نمايانگر كد كشور است. (به طور مثال ۶۲۶ كد ايران است)
۵ رقم بعدي معرف شركت سازنده است، ۴ رقم ديگر كد كالاي مربوطه و در نهايت يك رقم آخر، كد كنترل توسط رايانه به منظور كنترل صحت كد مورد نظر است.
عامه مردم درباره باركد نظرات متفاوتي دارند، خيلي ها فكر مي كنند باركد نمايانگر قيمت كالاست برخي ديگر نيز باركد را علامت استاندارد و عده اي هم باركد را شماره مجوز كالا مي دانند. در صورتي كه باركد شامل يك سري عدد و تعدادي خطوط موازي سياه رنگ باضخامت هاي مختلف در زمينه سفيد مي باشد كه از طريق اسكنر توسط امواج مادون قرمز قابل خواندن و انتقال به رايانه است. هر يك از اين كدها در بانك اطلاعاتي مربوطه، داراي اطلاعات كاملي شامل شرح، مشخصات دقيق و فني، موجودي، اطلاعات ورود و خروج براي استفاده كنندگان ذيربط هستند.
استفاده از باركد فقط به محصولات توليدي شركت ها محدود نمي شود، بلكه در كارخانه ها و مؤسسات توليدي به منظور رديابي مداوم اطلاعات كالاهاي توليدي در خطوط مختلف توليد، قطعات مصرفي موجود در انبارها، باركدهاي منحصر به فردي ايجاد و با اين سيستم رديابي مي شود. در واقع باركد به عنوان يك ترمينال ورودي كمك مي كند تا تغيير يا ثبت اطلاعات با حداقل خطاي اطلاعاتي به رايانه منتقل شود. در فروشگاههاي بزرگي كه روزانه مقدار زيادي كالاي ريز و درشت به آنها وارد يا خارج مي شود و مسئولين براي كنترل موجودي هاي خود همواره به اطلاعات سطوح موجودي نياز دارند استفاده از باركد بسيار ضروري است. توضيح اينكه باركد ابزاري براي دسترسي به كد ملي است بنابراين كد ملي از زمان تولد كالا تا خروج از شبكه در سيستم وجود دارد.

**صحت اطلاعات و نظارت بر آن
اطلاعات ثبت شده در اين كد كاملاً بر اساس اظهار توليد كننده و تأمين كننده كالاها است و چون متناسب با اظهارات و بر اساس استانداردهاي تعريف شده ثبت مي شود از صحت بالايي برخوردار است. استفاده از سيستم ايران كد در واقع تحولي در شبكه توزيع كشور به وجود خواهد آورد به طوري كه حتي واردكنندگان كالا نيز بايد كدي را براي توزيع كالا خود دريافت كنند.
مسئوليت نظارت و بازرسي و نحوه استفاده و چگونگي اجراي سيستم به عهده اصناف و وزارت بازرگاني است. با عملياتي شدن اين سيستم كليه كالاهاي كه وارد كشور مي شوند بايد كد ملي دريافت كنند، البته در برخي موارد در خريدهايي كه در حجم بالا وارد كشور مي شوند از استانداردهاي ساير كشورها استفاده مي شود و اين سيستم قادر است باركدهاي وارداتي را نيز با سيستم هماهنگ كند.