محمدباقر قالیباف علاوه بر 120 رسانه‌ای که مجموعه او در اختیار دارد، این روزها یار صد و بیست و یکمی نیز پیدا کرده است؛صفحات رنگی تلویزیون این روزها بی‌چون و چرا پذیرای شهردار تهران است تا در نبود صدای منتقدان، امکانات نور، صدا و دوربین برای حرکت رو به جلوی شهردار و ایفای نقش او در اختیارش قرار گیرد.

نور، صدا، دوربین، حرکت‌کن: «یکی از مهمترین کارهای ما در شهرداری تهران شفافیت مالی بوده است. هزینه‌ها به روز است و شورای شهر نیز همه حساب‌های شهرداری را بررسی می‌کند(!) و شهروندان هم می‌توانند با مراجعه به سایت شهرداری از ریز هزینه‌ها در تهران آگاه باشند.»

صفحات رنگی تلویزیون این روزها بی‌چون و چرا پذیرای شهردار تهران است تا در نبود صدای منتقدان، امکانات نور، صدا و دوربین برای حرکت رو به جلوی شهردار و ایفای نقش او در فیلم «شفافیت معکوس» در اختیارش قرار گیرد.
محمدباقر قالیباف علاوه بر 120 رسانه‌ای که مجموعه او در اختیار دارد، این روزها یار صد و بیست و یکمی نیز پیدا کرده است؛ یاری که در «شمارش معکوس»، نخستین یار و یاور رسانه‌ای شهردار به حساب می‌آید. در فیلم «شفافیت معکوس» همه چیز معکوس بود.

قالیباف در حالی مدعی شد که تونل نیایش و پروژه صدر در طرح جامع تهران وجود دارد که خود او دقیقاً‌ یک سال و یک ماه قبل در حاشیه افتتاح یکی از پروژه‌های شهری گفته بود: «تونل نیایش در طرح جامع پایتخت نبوده و تاثیر چندانی در ترافیک شهر نخواهد داشت اما در حال انجام است!»

شهردار تهران همچنین در این فیلم مدعی شد که شورای شهر همه حساب‌های شهرداری را بررسی می‌کند.

این در حالی است که حسن بیادی، نایب رئیس شورای شهر تهران یک هفته قبل در صحن شورا این گونه اقرار کرد: «ما عرضه نظارت بر شهرداری را نداریم و البته ابزار این نظارت نیز در اختیار ما نیست.»

همچنین خسرو دانشجو در همان جلسه شورا در تکمیل اظهارات و انتقادات دیگر اعضا گفت: ریخت و پاش در شهرداری تهران زیاد است.
با این حال محمدباقر قالیباف با نادیده گرفتن تمام این حقایق تلخ، بر رتبه اول شهرداری تهران در شفافیت مالی تاکید می‌کند.

شهردار تهران اشاره نکردن به عقب‌ماندگی 50کیلومتری مترو از برنامه را نیز بخشی از نقش خود در این فیلم می‌داند. او البته هیچ تمایلی ندارد که از تخلف 400 تا 700میلیارد تومانی مجموعه تحت امر خود در حوزه نوسازی و فروش اوراق مشارکت نوسازی حرف بزند یا درباره تحقیق و تفحص گسترده از سازمان نوسازی شهرداری تهران که منجر به افشای تخلفات شد، صحبت کند.

قالیباف همچنین به مردم نگفت که قرار بود برای ساخت تونل 2 کیلومتری توحید، 180میلیارد تومان هزینه شود اما در نهایت 750 و به روایتی هزار میلیارد تومان برای آن هزینه شد. قالیباف حتی نگفت که تا مدت‌ها این حقیقت را از شورا و مردم پنهان می‌کرده است تا این که اعضای شورای شهر از تناقض‌‌گویی‌های شهردار و مدیرانش متوجه شدند که تونل توحید حدقل 750 میلیارد تومان هزینه داشته است. شهرداری تهران برای یک پروژه 2کیلومتری بیش از 10 هزینه متفاوت و متناقض اعلام کرده بود و هنوز هم در این باره شفاف‌سازی نکرده است.
سوالات تلویزیون سفارشی بود
مهندس حسین هاشمی، کارشناس ارشد مسائل شهری و از مدیران حوزه حمل و نقل به می‌گوید: «سوالات تلویزیون از آقای قالیباف سفارشی بود و مشخص بود که این برنامه برای پاسخ به سوالات مردم و ابهامات موجود در شهرداری نبود بلکه فرصتی داده شد تا در خلأ سوالات چالشی به ارائه گزارش یکطرفه و غیرمستند از عملکرد خود بپردازد.»
وی با اشاره به سخنان شهردار در برنامه‌های تلویزیونی اخیر اظهار می‌دارد: «شهردار مدعی شد که تونل نیایش جزو مصوبات طرح جامع است در حالی که اینچنین نیست. اگر این پروژه حمل‌ونقلی است پس چرا در طرح جامع حمل‌ونقل وجود ندارد و چرا شورای عالی ترافیک آن را تایید نکرده است.»

کارشناس ارشد مسائل شهری ادامه می‌دهد: «در بررسی پروژه‌های شهری دو موضوع اثربخشی و کارآیی مطرح است. اثربخشی به این معنا که پروژه‌ها چه تاثیری در کاهش مشکلات شهروندان و رفاه آنان دارند و کارآیی به این معنا که در انجام پروژه چه اقدامات فنی انجام شده است. 99 درصد اظهارات قالیباف در تلویزیون مربوط به حوزه کارآیی است؛ مثلاً اینکه این پروژه تک پایه است یا مشابه آن تا به حال در ایران اجرا نشده است.»
هاشمی می‌افزاید: «مهم این است که یک پروژه چه تاثیری در رفع ترافیک و حل مشکلات مردم دارد که البته شهردار تهران اشاره‌ای به این موضوع نکرد. ای‌کاش قالیباف به این مسأله نیز می‌پرداخت که آیا بهتر نبود هزینه سنگین اجرای پروژه صدر – نیایش صرف اقدامات موثر می‌شد تا مشکلات شهروندان در حوزه ترافیک کاهش یابد. این مردم هستند که پول پروژه‌ها را می‌پردازند و هزینه‌های شهر از جیب آن‌ها می‌رود. شهرداری باید امین شهروندان باشد و بنا به نیاز آن‌ها تصمیم‌گیری کند اما نیست. تصمیم‌گیری‌ها فردی و شخصی است و بعضاً با اعمال یک سری تبلیغات بیش از حد رسانه‌ای این‌گونه بزرگنمایی و القا می‌شود که این پروژه‌ها به نفع مردم است.»
این مدیر حوزه حمل و نقل با بیان این که حتی کارشناسان حمل و نقل و ترافیک شهرداری هم مخالف اجرای پروژه نیایش- صدر هستند، می‌گوید: کارشناسان شهرداری جرأت نمی‌کنند در این باره اظهارنظر کنند اما من اطلاع دارم که آنها مخالف این پروژه بودند و احساس می‌کنند این گونه کارها از دایره تخصص و کارشناسی بودن خارج شده است و رویکرد سیاسی و تبلیغی دارد. هاشمی ادامه می‌دهد: سوالاتی که کارشناسان و منتقدان مطرح می‌کنند، همواره بی‌پاسخ مانده است. ما در سال‌های 85، 86 و 87 قبل و بعد از اجرای پروژه تونل توحید به آن انتقاد داشتیم. قبل از اجرا گفتیم که به جای صرف هزینه برای این پروژه، 25 تا 30 کیلومتر مترو با بهترین امکانات برای مردم بسازند اما متاسفانه اولویت‌بندی پروژه‌ها بنا به سلیقه مدیران شهری تعیین می‌شود.
شورایی‌ها احساس می‌کنند کلاه گشادی بر سرشان رفته است
عملکرد شورای شهر تهران در برابر اقدامات غیرکارشناسی شهرداری و نیز ابهامات موجود در حوزه فنی و مالی قابل دفاع نیست. شورای شهر تهران معمولاً در طول 7 سال اخیر درباره تخلفات شهرداری اقدام جدی نکرده است و فقط در چند هفته اخیر انتقاداتی را بر عملکرد مدیریت شهری تهران داشتند تا جایی که خسرو دانشجو، سخنگوی شورای شهر جلسات این شورا را دور باطل دانست و گفت که تذکرات و خواسته‌های شورا از سوی شهرداری نادیده گرفته می‌شود. حتی حسن بیادی، نایب رئیس شورای شهر بحث را تا جایی پیش برد که اذعان کند: «ما عرضه نظارت بر شهرداری تهران را نداریم.»
حسین هاشمی، کارشناس ارشد مسائل شهری در این باره نیز معتقد است: شورای شهر تهران با اقدامات و کارهای انجام شده شهرداری مواجه می‌شود، البته مشکل به خود آن ها برمی‌گردد چرا که از همان ابتدا بر شهرداری سختگیری نکردند و تابع و پیرو خواسته‌ها و سیاست‌های شهردار و مجموعه او بودند و به مرور در موضع ضعف قرار گرفتند و اکنون که می‌خواهند از شهرداری انتقاد کنند، احساس می‌کنند ابزاری برای نظارت و انتقاد ندارند؛ چرا که شهرداری تهران در 7 سال گذشته کاملاً راه را بر نظارت و انتقاد شورای شهر بسته است.»
وی می‌گوید: «بیشتر اعضای شورا قبلاً به تعریف و تمجید از تونل نیایش و تونل توحید مشغول بودند اما الان تعریف‌ها کمتر شده است. اعضای شورا احساس می‌کنند کلاه گشادی بر سرشان رفته و این پروژه‌ها برای مردمی که اکنون با آلودگی هوا و ازدحام واگن‌های مترو مواجه هستند، خروجی مناسبی نداشته است.»
با شورا موافقم؛ ریخت‌وپاش شهرداری زیاد است
حسین هاشمی با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر و به اقتضای مسئولیت خود با شهرداری‌ها، شوراها و استانداری‌های کشور ارتباط داشته است، اظهار می‌دارد: «در این سال‌ها متوجه شدم که شوراهای شهر مصوبات زیادی دارند که هیچ ضمانت اجرایی برای آنها نیست و از طرفی اقداماتی در شهرداری‌ها انجام می‌شود که برخلاف قوانین کشور است. این موضوع در شهر تهران حادتر و پیچیده‌‌تر است. به دلیل رویکرد سیاسی شهرداری از سال 84 تاکنون، بودجه‌ها به شکل نامناسب و نابجا هزینه می‌شود.
ریخت‌وپاش‌های گسترده اتفاق می‌افتد و من با نظر اخیر یکی از اعضای شورای شهر که ریخت‌وپاش شهرداری تهران را زیاد دانست، موافقم.»
وی می‌افزاید: «هزینه‌کردهای اضافه در پروژه‌های بدون خروجی و نیز چند برابر شدن هزینه‌های مردم در شهر تهران موضوعاتی است که در سال‌های اخیر با آنها مواجه بودیم و بارها تذکر دادیم اما تذکرات تاثیری در اصلاح رویکرد شهرداری نداشت.»
یک سند متقن برای نحوه هزینه‌کردها وجود ندارد
کارشناس ارشد مسائل شهری به صحبت‌های اخیر محمدباقر قالیباف در تلویزیون اشاره کرده و می‌گوید: «بودجه سال 84 شهرداری حدود 2 هزار میلیارد تومان بود اما در سال‌های اخیر به 10 تا 13 هزار میلیارد تومان رسیده است. ضمن اینکه شهرداری تهران طوری مدیریت می‌کند که بسیاری از هزینه‌ها از جیب شهرداران بعدی خواهد رفت. به عبارتی الان پروژه‌هایی انجام می‌شود که بدهی آنها را باید شهردار بعدی در سال‌های آینده پرداخت کند!‌ اینها علاوه بر بودجه 12 هزار میلیارد تومانی شهرداری است.»
به گفته هاشمی شفافیت فقط با گفتن یک جمله در تلویزیون یا تریبون رسانه‌ای حاصل نمی‌شود و اینکه در مکانی بدون حضور منتقدان و بدون پخش صدای شهروندان مدعی شویم شفاف هستیم، کافی نیست. شفافیت یعنی اینکه شهروندان به عنوان ذینفعان اصلی شهر بدانند و آگاه باشند که پول‌های آنها دقیقاً کجا و چگونه هزینه شده است. آیا این پول‌ها در تهران هزینه می‌شود یا اینکه با اهداف دیگری از شهرهای دیگر سر درمی‌آورد؟!‌ مردم جنوب تهران نباید احساس کنند پول آنها مثلاً در شمال شهر هزینه می‌شود. شهروندان تهرانی نباید این احساس را داشته باشند که پول آنها در شهرهای دیگر هزینه می‌شود و شهردار تهران درباره این ابهامات توضیحی نداد.»
وی می‌افزاید: «شهردار تهران در حالی دم از شفافیت مالی آن هم تا حد رتبه اول می‌زند که در طول سال‌های اخیر هیچ سند متقنی راجع به عملکرد شهرداری در هیچ سازمان نظارتی وجود ندارد و اگر مدعی وجود این اسناد هستند، بهتر است آنها را از طریق یکی از 120 رسانه‌ای که در اختیار دارند، منتشر کنند. ممکن است یک سری جدول‌های مبهم و کلی داشته باشند اما شفاف نیست. حتی اعضای شورای شهر جزئیات هزینه‌کردها را نمی‌دانند و اگر بدانند، نمی‌توانند منتشر کنند چون شفاف نیست. تمام حرف‌ها و اظهارات آقای قالیباف «خودتعریفی» بود و این برای مردم قابل قبول نیست.»
طبق کدام سند 60 درصد بودجه تهران را به حمل و نقل عمومی داده‌اند؟
این مدیر حوزه حمل و نقل با بیان یک مثال در عدم شفافیت شهرداری می‌گوید: «شهرداری تهران مدعی است که در سال گذشته 6 هزار میلیارد تومان در بخش حمل و نقل عمومی هزینه کرده‌اند. مطابق قانون نیز شهرداری تهران موظف است 50 درصد بودجه مترو را بپردازد. شهرداری براساس کدام سند مدعی هزینه شدن 60 درصد بودجه تهران معادل 6 هزار میلیارد تومان در حوزه حمل و نقل عمومی در یک سال گذشته است؟ اگر واقعیت دارد و هزینه شده است باید از سال قبل تا اکنون حداقل 100 کیلومتر مترو ساخته می‌شد و به بهره‌برداری می‌رسید در حالی که سال قبل و امسال کمتر از 10 کیلومتر (حدود 7 کیلومتر) مترو به بهره‌برداری رسید که آن هم از محل کمک‌ها و مساعدت‌های دولت بود نه شهرداری تهران. آیا تا به حال یک کپی از چک یا مبلغ واریزی به حساب مترو توسط شهرداری را منتشر کرده‌اند؟ اگر چنین سندی را منتشر کردند، این شفاف‌سازی است. کسی که ادعا می‌کند باید سند بیاورد. وقتی مدعی می‌شوند که به مترو پول داده‌اند و 6 هزار میلیارد تومان برای حمل و نقل عمومی هزینه کرده‌اند، باید اسنادش را ارائه دهند و ادعای خود را ثابت کنند، اما اینها هیچ سندی ندارند، چون هزینه نکرده‌اند یا این‌که جای دیگری هزینه کرده‌اند!»
هاشمی ادامه می‌دهد: «شهرداری تهران در 7 سال اخیر بیش از 50 هزار میلیارد تومان بودجه و اعتبار در اختیار داشته است که مدعی هستند بخش زیادی از آن را برای مترو و حمل و نقل عمومی هزینه کرده‌اند، اما تاکنون نتوانسته‌اند این ادعا را ثابت کنند. بسیاری از هزینه‌ها هم در جای خود نبوده است. به‌طور مثال تونل توحید مطابق نظرات کارشناسان اصلاً نباید احداث می‌شد اما شهرداری با خودرأیی تمام آن را اجرا کرد و به جای 180 میلیارد تومان، بین 800 تا هزار میلیارد تومان در آن هزینه شد. مثال دیگر پروژه صدر- نیایش است که با در نظر گرفتن ریخت و پاش در تونل توحید، احتمالاً بین 6 تا 7 هزار میلیارد تومان هم برای تونل نیایش هزینه خواهد شد. این در حالی است که هیچ یک از این پروژه‌ها در طرح جامع تهران نیستند و هزینه‌های هزاران میلیارد تومانی برای پروژه‌های غیرکارشناسی جای ابهام دارد. در حوزه‌های دیگر همچون نوسازی و زباله و خدمات شهری نیز وضعیت به همین شکل است و ابهامات زیادی در عملکرد شهرداری وجود دارد. هزاران میلیارد تومان نیز در این حوزه‌ها به طور مبهم هزینه و درآمدزایی شده است.
دستگاه‌های نظارتی ورود کنند
هاشمی از دستگاه‌های نظارتی می‌خواهد که حساسیت بیشتری نسبت به عملکرد شهرداری داشته باشند: «در سیستم دولتی، دیوان محاسبات و بازرسی کل کشور را داریم و عملکرد دولت دقیقاً رصد می‌شود اما جای دیوان محاسبات در بررسی عملکرد شهرداری تهران خالی است و ما همان طور که در چند سال اخیر بارها گفته‌ایم، باز هم از نهادهای نظارتی می‌خواهیم که نسبت به چگونگی هزینه شدن 50 هزار میلیارد تومان بودجه پایتخت در 7 سال اخیر تحقیق و بررسی کنند و نتایج را در اختیار افکار عمومی قرار دهند. در شرایطی که شورای شهر هیچ نظارتی ندارد، جای خالی نهادهای بالاتر از جمله دیوان محاسبات و بازرسی کل کشور بیشتر احساس می‌شود.»
عضو شورا: ما نظارت نداریم؛ نظاره‌گر هستیم
عضو شورای شهر تهران نیز در گفت‌وگو با خبرنگار در پاسخ به اینکه چرا شورای شهر تهران نظارت قاطعانه‌ای بر عملکرد شهرداری و نحوه هزینه‌کرد بودجه‌ها ندارد، می‌گوید: «ما به جای نظارت بر شهرداری فقط نظاره‌گر تخلفات و اشکالات هستیم. متاسفانه اکثریت شورای شهر هیچ توضیحی از شهرداری در قبال عملکردش نخواسته اند.»
پروین احمدی‌نژاد می‌افزاید: «شهرداری تهران در حال پیش فروش کردن شهر است تا جایی که چیزی برای آیندگان باقی نخواهد ماند. یعنی شهرداران آینده و شهروندان تهران در سال‌های آتی باید بدهی‌های شهرداری کنونی را پرداخت کنند!»

مهدی جابری