آنچه که قرار است به صورت توافق جامع هسته‌ای حاصل شود احتمالا از چارچوب و پایه‌های محکم و استواری برخوردار نخواهد بود و به نظر می‌رسد در حال حاضر هدف اصلی صرفا حصول یک توافق است.

 

به گزارش «پايگاه خبري تحليلي رئيس جمهور ما»؛ پس از ماه‌ها مذاکره و حصول توافق موقت میان ایران و قدرتهای جهانی در نوامبر 2013، مذاکرات جامع هسته‌ای کم و بیش به پیش ‌می‌رود و اکنون پس از 5 دور مذاکرات سخت و فشرده، به گفته طرفین مذاکره کننده تدوین مقدمه توافق جامع هسته‌ای به صورت جسته و گریخته آغاز شده است.

اکنون چشم همه جهان به دور بعدی مذاکرات که 11 تیرماه آغاز می‌شود دوخته شده است؛ مذاکراتی که تاریخ پایان آن مشخص نشده است بنابراین انتظار می‌رود که مذاکرات ایران و گروه 1+5 در دور بعدی تا تدوین توافقنامه جامع ادامه یابد و با توجه به ضیق وقت و نزدیک شدن به پایان ضرب الاجل 20 جولای، 29 تیرماه، یک سند میان طرفین امضا شود.

شاخص‌ها، نشانه‌ها، اظهارات مقامات 2 طرف و روند مذاکرات از همین حالا نشان می‌دهد که توافقنامه‌ای که احتمالا به امضا خواهد رسید چه مختصات و مشخصاتی خواهد داشت.

محمد جواد ظریف پس از پایان پنجمین دور مذاکرات ایران و 1+5 در وین در نشستی خبری در جمع خبرنگاران ایرانی گفت: مذاکرات این دور بسیار فشرده بود و در این دور بر روی نگارش کار کردیم اما هنوز نمی‌توانیم بگوییم متنی وجود دارد.

وی با بیان این که درباره محتوا و نحوه نگارش اختلاف نظر وجود دارد، تصریح کرد: احساس من این است که طرف مقابل هنوز برای یک مذاکره جدی براساس واقعیات وارد کار نشده است.

رئیس هیئت مذاکره کننده ایران خطاب به گروه کشورهای 1+5 تاکید کرد: با موضع گیری به توافق نمی‌رسیم و طرف مقابل باید این را درک کند که برای توافق باید به راه‌حل بیندیشد.

وی با توضیح این که آمریکا باید تصمیم‌های سختی بگیرد، افزود: طرفین نزدیک به 10 ساعت به طور منسجم روی متن توافق کار کردند.

از سوی دیگر یک مقام ارشد آمریکا (وندی شرمن) پس از پایان دور پنجم مذاکرات گفت که متن توافق جامع هسته‌ای با ایران به دلیل اختلافات پر از «اما و اگر» است.

این مقام آمریکایی درباره تمدید موعد مذاکرات هسته‌ای هم گفت که در این دور از مذاکرات در این باره بحثی مطرح نشده است و محمد جواد ظریف نیز در همین زمینه تاکید کرد که تا پایان مهلت تعیین زمان زیادی باقی مانده است.

این مقام آمریکایی که به گفته ظریف سرسختانه ترین مواضع را در میان اعضای گروه 1+5 دارد همچنین گفته هنوز مشخص نیست که آیا ایران آمادگی برداشتن گامهای لازم برای رسیدن به توافق هسته‌ای را دارد یا خیر. وی ضمن تکرار ادعاهای پیشین درباره برنامه هسته‌ای ایران گفت که هدف از این گفت‌وگوها این است که ایران به بمب هسته‌ای دست پیدا نکند.

طبق این اظهارات، مشخص نیست که کدام طرف باید تصمیمات سختی بگیرد؛ ایران یا طرف مقابل؟ اگر تصمیمات سخت گرفته نشود چه می‌شود؟

این نوع موضع گیری‌ها معمولا نشان دهنده این مساله مهم است که هر طرف تاکید دارد که مواضع ما غیرقابل تغییر است بنابراین طرف مقابل باید نرمش کند و تصمیمات سخت بگیرد و گام‌های بیشتر بردارد. از سوی دیگر 2 طرف تاکید دارند که مذاکرات به پیشرفت‌هایی رسیده است و احتمالا تا پایان مهلت تعیین شده توافق جامع به دست خواهد آمد. این تناقضات آشکار و روند تحولات منطقه‌ای از جمله بحران عراق و لزوم مقابله با افراط گرایی که برخی تحلیلگران قصد دارند آن را عامل همکاری بالقوه تهران و واشنگتن نشان دهند و همچنین نزدیک شدن به تاریخ پایان دوران ریاست کاترین اشتون بر سیاست خارجی اتحادیه اروپا تنها نشان دهنده این مساله است توافق هسته‌ای به هر طریق ممکن حاصل خواهد شد اما نه توافقنامه‌ای بی حرف و حدیث. طبق این رویه، توافقنامه ای که به دست می‌آید احتمالا توافقنامه‌ای ضعیف خواهد بود؛ ضعیف از این حیث که تک تک بندهای این سند احتمالی دارای توضیحات، تبصره‌ها، ابهامات فراوان و پرانتزهای متعدد است تا جاییکه هر طرف تفسیرها و برداشتهای خاص خود را از این توافقنامه خواهد داشت. حصول چنین توافقنامه‌ای احتمالا به این معنی خواهد بود که در خلال اجرای دراز مدت این توافق که سال‌ها به طول خواهد انجامید روند مذاکرات برای حل و فصل اختلافات همانند آنچه که هم اکنون در جریان است برقرار خواهد بود.

در برنامه اقدام مشترک که در ماه نوامبر میان 2 طرف نوشته شد موارد توافق شده از حساسیت زیادی نسبت به مواردی که در توافق جامع نوشته خواهد شد برخوردار نبود؛ با این وجود در طول 6 ماه گذشته 2 طرف بارها مجبور به هشدار و تهدید علیه طرف مقابل برای اجرای تعهدات خود شدند. اختلافات بر سر واژه های برنامه اقدام مشترک تا بدانجا پیش رفت که 2 طرف مجبور شدند در مقابل نمایندگان خود در مجلس و کنگره آمریکا توضیحاتی درباره آن ارائه کنند تا ابهامات برطرف شود هرچند که این امر به صورت کامل محقق نشد.

در مجموع می‌توان گفت آنچه که قرار است به صورت توافق جامع حاصل شود احتمالا از چارچوب و پایه‌های محکم و استواری برخوردار نخواهد بود و در حال حاضر صرف حصول یک توافق مهم انگاشته شده است.

خبرگزاری فارس- مهدی حسین‌پور