نامه اروپا به احمدى نژاد براى مذاكره بزرگ

زمزمه هاى «مذاكره بزرگ با ايران» كه طى دوهفته گذشته در سطوح زيرين و غيررسمى عرصه ديپلماسى دنبال مى شد اينك در مرحله جديد به فاز تدوين نامه اى رسيده  كه فراز آغازين آن،  تبريك پيروزى محمود احمدى نژاد  در انتخابات رياست جمهورى ۱۲ ژوئن ۲۰۰۹ است.

گفته مى شود نامه اخير غربى ها به احمدى نق€چژاد،  پس از جمع بندى نهايى آن ها از انتخابات اخير ايران و حوادث بعد از آن، تدوين و ارسال مى شود.  در اين نامه،  مؤلفه هاى اصلى براى آغاز مذاكرات و پيشنهادهاى ترغيبى جهت شروع آنچه كه «تلاش براى رفع موانع مذاكرات و سوء تفاهمات» ناميده شده،  گنجانده شده است.

پيش از اين،  برخى گزارش ها از ارسال نامه محرمانه باراك اوباما رئيس جمهور آمريكا  به مسؤولان ايران حكايت داشت  كه گرچه طرف ايرانى بر دريافت آن مهر تاييد نگذاشت اما معاون وزيردفاع آمريكا  چند روز پيش با صراحت از ارسال چنين نامه اى از جانب اوباما خبر داد. « الكساندر ورشبو» در مصاحبه با خبرگزارى «اينترفاكس» تصريح كرد:  «درايالات متحده همه در انتظار پاسخ تهران به پيشنهاداتى هستند كه از طرف باراك اوباما رئيس جمهورى براى جلب ايرانى ها در مشاركت دراين زمينه صورت گرفته است.»

وى همچنين اظهاراميدوارى كرد كه پاسخ تهران  تا زمان گردهمايى وزراى امور خارجه در نشست مجمع عمومى سازمان ملل در ماه سپتامبر به دست آمريكا  برسد.

هم راستا با اظهارات معاون وزير دفاع آمريكا،  خبرگزارى «رويترز» نيز در گزارشى مبتنى بر ديدگاه هاى صاحبنظران نزديك به كاخ سفيد، تصريح كرد كه «مقامات آمريكايى تاييد مى كنند انجام مذاكره با ايران،  به نفع منافع امنيت ملى آمريكاست».

اين خبرگزارى همچنين به اظهارات باراك اوباما رئيس جمهور آمريكا  اشاره كرده و به نقل از وى نوشت:  «تلاش هاى قبلى غرب براى منزوى كردن ايران با شكست مواجه شده است.»

از جانب ديگر،  سلسله تعاملات ديپلماتيكى كه به آزادى سازى «نازك افشار» كارمند ايرانى الاصل سفارت فرانسه در تهران با ميانجى گرى سوريه منجر شد،  از جمع بندى تحليلى  كشورهاى اروپايى از تحولات درونى ايران حكايت دارد كه  در نهايت آنان را به آمادگى براى آنچه كه «مذاكره بزرگ با دولت احمدى نژاد» مى نامند،  رهنمون ساخته است.  گفته مى شود در رسيدن اروپايى ها  و نيز آمريكايى ها به اين جمع بندى،  برخى تحليلگران ايرانى مقيم غرب كه بعضاً به لابيست هاى ايرانى شهرت دارند،  موثر بوده اند. مبانى تحليلى غربى ها براى تدوين نامه مورد اشاره و ارسال آن براى ايران از اهميت مضاعفى برخوردار است.  كشورهاى غربى - به رغم وجود اختلافاتى در جزئيات - در جمع بندى نهايى خود از اتفاقات اخير ايران كه منجر به اتخاذ رويه جديد شده،  به اين باور رسيده  اند  كه وقوع «تغيير نرم» با توجه با ساخت كنونى قدرت در ايران و نيز آرايش جريان هاى اجتماعى در اين كشور،  لااقل در شرايط كنونى ميسر نبوده و انتخاب مجدد احمدى نژاد  را بايد ناشى از فقدان شرايط عينى اجتماعى و سياسى  براى تحول اساسى در ايران قلمداد كرد. پس دراين شرايط گزينه اى كه مى تواند به عنوان بخشى از تلاش ها براى حل مسائل خاورميانه مورد توجه قرارگيرد،  پذيرش واقعيت انتخاب احمدى نژاد مى باشد.

تصريح ديگر اين جمع بندى تحليلى، در زمينه وضعيت نيروهاى تحول خواه (اصلاح طلبان) است كه ضمن محروميت از مزيت حضور در قدرت،  با عدم پذيرش از سوى لايه هاى فرودست جامعه ايران روبه رو بوده و به جز نخبگان تحصيلكرده و طبقات بالاى اجتماعى،  صداى آنان پژواكى در ساير طبقات اجتماعى ندارد. مضافاً اينكه در اثر مجموعه رخدادها و ناآرامى هاى بعد از انتخابات،  موقعيت نيروهاى تحول خواه در درون حكومت به شدت متزلزل شده و اميد بازگشت آنان به سيستم سياسى با قواعد و ساختار موجود بسيار اندك است. با اين وجود،  جمع بندى مذكور بر اين نكته تاكيد  دارد كه نبايد موضع گيرى كشورهاى اروپايى ق€… خصوصاً در فضاى رسانه اى و تبليغاتى به گونه اى باشد كه موجب سرخوردگى دموكراسى خواهان ايران شود.

پازل تحليلى اروپايى ها اما با مسائل ديگرى تكميل شده است.  به زعم آنها احمدى نژاد در مرحله دوم رياست خود،  پرزيدنتى است كه موضوع هولوكاست در مواضع روزمره او به حاشيه رفته  و اعلام آمادگى او  براى گفت وگو،  يك نشانه بسيار مثبت است ؛ هر چند غيرقابل پيش بينى بودن احمدى نژاد- با توجه به سوابق گذشته  ايجاب مى كند كه همه تخم مرغ ها را در سبد مذاكره با او نگذاشت.

اين ارزيابى،  به تحليل چند روز پيش  ايلان برمن نايب رئيس شوراى سياست خارجى آمريكا  بسيار نزديك است كه گفته بود:  « كاخ سفيد در تلاش براى برقرار كردن ارتباط با ايران بايد با شخصى در سوى ديگر ميز مذاكره مواجه شود كه دست كم اكنون به نظر مى رسد آن فرد محمود احمدى نژاد باشد.  اما نه به اين معنى كه آمريكا  نظر خاصى در مورد انتخابات يا مشروعيت آن نداشته باشد بلكه مى گويد تعيين آن با مردم ايران است.»در كنار ارزيابى از شرايط داخلى ايران و نيز نگاه به شرايط كنونى خاورميانه و مسائل افغانستان،  پاكستان،  عراق،  فلسطين و لبنان،  شرايط و تحولات اقتصاد جهانى نيز از جمله مسائل تاثيرگذار بر رويكرد جديد غرب در قبال ايران است. به رغم ركود بى  سابقه اقتصادى كه بر جهان حاكم است و بحرانى كه هنوز گريبان آمريكا  و اروپا را رها نكرده است،  قيمت نفت روندى صعودى طى مى كند و پس از يك دوره كاهش قيمت،  اكنون موسسه تحقيقات انرژى برن اشتاين پيش بينى كرده است كه افزايش تقاضا و كاهش عرضه نفت از سوى كشورهاى توليد كننده،   قيمت نفت را تا اوايل سال ۲۰۱۱ به بيش از ۱۰۰ دلار افزايش خواهد داد.  با توجه به تاثير قابل توجه ايران و متحدان استراتژيكش نظير ونزوئلا- بر بازار نفت،  غربى ها چاره اى جز كنار آمدن تاكتيكى با دولت ايران ق€… ولو اينكه در راس آن احمدى نژاد باشد ندارند.  مضافاً اينكه در شرايط كنونى اقتصاد جهانى، تحريم  ايران به عنوان يك ابزار تنبيهى عملاً كاربرد خود را تا حدود زيادى از دست داده و تعاملات اقتصادى گسترده ايران با كشورهايى همچون چين و روسيه كه عضو گروه ۱+5 مى باشند بيانگر ناكارآمدى ابزار تحريم براى مواجهه با اين كشور از طريق فشار است.