یک سال پیش در چنین روزهایی دیدار محمد جواد ظریف و جان کری، همچنین تماس تلفنی روحانی با اوباما؛ آغاز روند دیپلماسی هسته ای دولت یازدهم بود / در این گزارش به بررسی روند یک ساله دیپلماسی در دولت روحانی میپردازیم از زمانی که رئیس جمهور به اجلاس سران در سازمان ملل رفت تا اکنون که دوباره عازم نیویورک است.

به گزارش «پايگاه خبري تحليلي رئيس جمهور ما»؛ یک سال پیش در چنین روزهایی رئیس جمهور کشورمان آقای حسن روحانی برای شرکت در اجلاس سران کشورهای جهان به سازمان ملل سفر کرد و این سفر آغاز دیپلماسی دولت یازدهم در مسئله هسته ای کشور بود. اکنون و با شروع اجلاس سازمان ملل نوبخت سخنگوی دولت دیروز در نشست هفتگی خود از سفر دوباره رئیس جمهور به نیویورک خبر داد.

در این گزارش به بررسی یک ساله دیپلماسی هسته ای دولت یازدهم میپردازیم از زمانی که رئیس جمهور به اجلاس سران در سازمان ملل رفت تا اکنون که دوباره عازم نیویورک است.

خشت اول گر نهد معمار کج
قبل از سفر رئیس جمهور به سازمان ملل برخی خبرها حاکی از این بود که ممکن است حسن روحانی و باراک اوباما در حاشیه اجلاس سران برای اولین بار در تاریخ 35 ساله جمهوری اسلامی، دیداری حضوری با یکدیگر داشته باشند. حسن روحانی نیز در گفتگوی خود با شبکه سی ان ان و در پاسخ به این سوال که آیا ممکن است با اوباما دیدار کند گفته بود: در عالم سیاست هیچ چیز غیرممکن نیست. اما به هر صورت این دیدار صورت نگرفت و در 5 مهر 92 در حالی که رئیس جمهور برای خروج از امریکا در فرودگاه نیویورک بود تماسی تلفنی با رئیس جمهور امریکا برقرار کرد. این گفتگوی تلفنی که درباره مسائل هسته ای کشور بود اولین اقدام دولت یازدهم در دیپلماسی هسته ای کشور بشمار میرفت.


توهین آشکار بعد از گفتگویی تلفنی
سه روز پس از این گفتگو و در 9 مهر 92 باراک اوباما در سخنرانی خود صریحا ایران را به حمله نظای تهدید کرد و گفت: حمله نظامی علیه ایران همچنان روی میز است. 24 روز بعد از این گفتگوی تلفنی و در 29 مهر 92 وندی شرمن -معاون وزارت خارجه و نفر سوم سیاست خارجی آمریکا- در اظهاراتی در کمیته سیاست خارجی سنا گفت: ما میدانیم که فریب و نیرنگ قسمتی از DNA ایرانیان است.


توافقنامه ضعیف ژنو
درست دو ماه بعد از گفتگویی تلفنی روحانی با اوباما و در 3 آذر 92 توافقنامه ای بین ایران و گروه 5+1 امضا شد که به توافقنامه ژنو مشهور شد. این توافقنامه مدتی موقت و شش ماهه داشت و بعد از امضا شدن توسط وزیر امور خارجه و به خاطر نقص های حقوقی فراوان در متن توافقنامه مورد انتقاد شدید کارشناسان قرار گرفت. اعمال نشدن هرگونه تحریم جدید بر علیه ایران جزئی از این قرارداد بود.


اظهارات تهدید آمیز مقامات امریکا
در 15 آذر 92 دانکن هانتز عضو کمیته نیروهای مسلح کنگره گفت: فکر میکنم اگر ما مجبور باشیم ایران را بزنیم نباید با نیروی زمینی عمل کنیم بلکه باید این کار را با استفاده از بمب های اتمی تاکتیکی انجام دهیم. تا آنها را برای یک یا سه دهه به عقب برانیم. در 16 آذر نیز اوباما دوباره از گزینه حمله نظامی استفاده کرد: اگر ایران به توافقنامه هسته ای پایبند نماند تحریم ها را افزایش می دهیم و آمادگی برای گزینه نظامی هم وجود دارد. سه روز بعد در 19 آذر نیز وزیر امور خارجه امریکا جان کری گفت: اگر ایران هر بخشی از این توافقنامه را نقض کند، همه پیشرفت ها متوقف می شود و آمریکا می تواند به صورت نظامی پاسخ دهد.


تحریم پس از توافق
در تاریخ ۸ آذر ۹۲، یعنی کم‌تر از یک هفته بعد از امضای توافق ژنو، اتحادیه‌ی اروپا، نام شرکت مدیریت ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای ایران و ۱۶ شرکت کشتی‌رانی را به فهرست شرکت‌های ایرانی تحت تحریم این اتحادیه افزود. سید عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه در این باره گفت: اولاً توافق‌نامه هنوز اجرایی نشده است و ثانیاً چنین اقدامی در چارچوب اجرای تحریم‌های گذشته ارزیابی می‌شود و به معنای وضع تحریم جدید نیست. چند روز بعد در تاریخ ۲۱ آذر ۹۲ و در حالی که تیم کارشناسان ایرانی و تیم غربی در وین مشغول بررسی امور مربوط به اجرایی شدن توافق ژنو بودند، وزارت خزانه‌داری آمریکا نیز نام شرکت‌ها و افرادی را به تحریم‌های خود افزود. ماری هارف، سخن‌گوی وزارت خارجه‌ی آمریکا گفت: آن‌ها [مقامات ایرانی] این را می‌دانستند.


مذاکرات 6گانه وین
از آنجا که توافق ژنو دوره 6ماهه داشته و پس از آن باید دوطرف به توافق نهایی برسند، در 29بهمن ماه دور اول مذاکرات وین آغاز شد. این مذاکرات با هدف رسیدن به یک توافق جامع و بلند مدت در هتل "پاله کوبورگ" اتریش آغاز به کار کرد و پس از 3 روز گفتگوی فشرده این مذاکرات با وجود اختلافات بسیار به پایان رسید.

26 اسفندماه جواد ظریف به همراه تیم سیاست خارجی دولت برای انجام دور دوم این مذاکرات در مقر اروپایی سازمان ملل به اتریش سفر کرد اما اختلافات فراوان همچنان باقی ماند و این گفتگو ها نیز بی نتیجه باقی ماند.

بنابر توافق انجام شده در دور دوم، مذاکرات دور سوم در 18فروردین آغاز شد. این بار نیز عالی ترین مقام وزارت خارجه یعنی جواد ظریف به اتریش رفت تا شاید عزم جدی خود در حل مسئله را نشان دهد، اما این حضور هم برای طرف غربی فاقد ارزش بود و نتوانست به پیشرفت مذاکرات کمک چندانی کند.
دور چهارم و پنجم مذاکرات نیز انجام و بحث ها به روی متن توافق جدی تر شد. به گفته عباس عراقچی: بخش عمده ای از اختلافات همچنان باقی است اما ما آنها را در پرانتز گذاشته ایم و به نقاط مشترک تکیه کرده ایم.

دور ششم، دور نهایی مذاکرات هسته ای بود اما زیاده خواهی آمریکا و طرف های غربی، رسیدن به هرگونه توافقی را غیر ممکن می کرد به همین جهت اغلب بحث های وین6 پیرامون تمدید زمان توافق ضعیف ژنو بود که در پایان با تمدید 4 ماهه آن موافقت شد.


نقض کامل توافق ژنو

در تاریخ ۱۷ بهمن ۹۲ و تنها چند روز پس از آغاز مذاکرات وین، افراد و شرکت‌هایی به لیست تحریم‌های آمریکا افزوده شدند. مسئولین سیاست خارجه‌ی جمهوری اسلامی کوشش کردند با اتخاذ واکنشی ملایم از سوی مرضیه افخم، سخن‌گوی وزارت خارجه از کنار ماجرا عبور کنند اما وزارت خارجه‌ی روسیه با صدور بیانیه‌ی شدیداللحنی، این اقدام را نقض مستقیم توافق‌نامه‌ی هسته‌ای ژنو و نقض قوانین بین‌المللی خواند.


ممنوع الورود شدن نماینده ایران در سازمان ملل
امریکا برای اولین بار در تاریخ 35 ساله انقلاب از ورود نماینده ایران در سازمان ملل جلوگیری کرد. حمید ابوطالبی که از طرف رئیس جمهور نماینده جدید ایران در سازمان ملل انتخاب شده بود به بهانه حضور در تسخیر لانه جاسوسی از ورود به مقر سازمان ملل منع شد. دولت ایالات متحده در روز جمعه ۲۲ فروردین ۱۳۹۳ به صورت رسمی اعلام کرد که کنگره این کشور ورود آقای ابوطالبی به خاک آمریکا را ممنوع کرده است.


موج جدید تحریم ها
در 7 شهریور 93 دیوید کوهن معاون وزیر خزانه داری آمریکا از تحریم جدید امریکا بر علیه ایران پرده برداری کرد و گفت: تصمیم واشنگتن علیه بیش از 25 شرکت و فرد که مظنون به همکاری در جهت توسعه برنامه هسته ای و کمک به دور زدن تحریم ها توسط ایران هستند، نشان دهنده ی تداوم عزم ما در جهت اقدام علیه هر کسی، در هر جایی که تحریم ها را نقض می کند است.


مذاکرات نیویورک
همزمان با آغاز به کار اجلاس سران سازمان ملل در نیویورک، تیم وزارت خارجه کشورمان به ریاست محمد جواد ظریف، دور اول مذاکرات نیویورک را از روز چهارشنبه 26 شهریور آغاز نموده و ین روزها مشغول بحث و گفتگو با طرف های غربی هستند تا شاید بتوانند به یک قرارداد جامع در زمینه هسته ای دست پیدا کنند.

منبع