جریان تندرو با نگاه غیرحرفه ای خود به موضوع دیپلماسی در حالی در راه تعامل دولت های نهم و دهم با جهان، مانع تراشی کرد که دولت تدبیر و امید نیز در تعامل با جهان و به ویژه همسایگان با چنین چالش هایی روبرو خواهد بود.

شبکه ایران / "در کشور تندروی‌هایی وجود دارد که برای مردم مشکلاتی به وجود آورده بنابراین باید جلوی این تندروی‌ها را گرفته و اعتدال را حاکم کنیم." (آیت الله علم الهدی 26 خرداد 92)
به گزارش ایرنا، عبارت بالا و عبارات مشابه این، چند روزی است در خروجی خبرگزاری های جربان اصولگرا یا همان جریان شکست خورده در انتخابات قرار گرفته تا همانند دوران پیش از انتخابات و دوران انتخابات ناکامی های خود را به گردن دولت بیندازند.
اما اوج این بی انصافی ها تندرو خوانده شدن دولت، توسط کسانی است که در این سال ها با تندروی های خود، عرصه را بر دولت خدمتگزار تنگ کرده بودند و یکی از این عرصه ها، سیاست خارجی بود.
جریان اصولگر با نگاه غیرحرفه ای خود به موضوع دیپلماسی در حالی در راه تعامل دولت های نهم و دهم با جهان، مانع تراشی کرد که بزرگان علم روابط بین الملل ، معتقدند بزرگترین خطا در روابط خارجی قطع کانال های ارتباطی است .
دنیا به خوبی آموخته است که وجود کانال های ارتباطی به معنای حضور داشتن در صحنه تصمیم گیری و تاثیرگذاری است و قطع کانال های ارتباطی تنها از دست دادن فرصت هاست.
البته تلاش دستگاه دیپلماسی کشورهای مختلف برای ارتباط با دولت های مخالف یا حتی گروه های کوچک نظامی و سیاسی در جهان، تنها مصداق از اهمیت حفظ کانال های ارتباطی برای تاثیرگذاری نیست و روابط چین و آمریکا یا روسیه و آمریکا باوجود دشمنی هایی که در حوزه های استراتژیک دارند برخاسته از همین نگاه است.
از آنجا که ایجاد و حفظ کانال های ارتباطی، موضوعی مهم در روابط بین الملل محسوب می شود جمهوری اسلامی نیز باوجود کارشکنی های قدرت ها، همواره تلاش کرده دیپلماسی فرصت ساز و نه فرصت سوز و خلاق مبتنی بر عزت و حکمت و مصلحت را در ارتباط با همسایگان، قدرت ها و گروه‌های کوچک اجتماعی، سیاسی و نظامی به کار گیرد که این دیپلماسی ثمرات زیادی هم داشته است.
رسانه ها و شخصیت های سیاسی غربی بارها نسبت به نفوذ رو به گسترش جمهوری اسلامی در آمریکای لاتین و خاورمیانه در دهه اخیر هشدار داده اند و حضور جمهوری اسلامی را نه تنها تقویت کننده جنبش های ضدامپریالیستی در جهان ارزیابی کرده اند بلکه حتی بیداری اسلامی یکی دو سال گذشته را که به سقوط چند دیکتاتور دست نشانده غرب در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا منجر شد، تحت تاثیر تحرکات جمهوری اسلامی اعلام کرده اند.
ایستادگی جمهوری اسلامی در برابر زیاده خواهی غرب در موضوع هسته ای که تابوی انحصارطلبانه غرب در موضوع استفاده کشورهای در حال توسعه از چرخه فناوری سوخت هسته ای را شکست، نمونه دیگری از اقدامات سازنده دستگاه دیپلماسی ایران در یک دهه گذشته است.
همه این دستاوردها تحت تاثیر اقدامات معقول و مشروع وزارت خارجه جمهوری اسلامی است اما متاسفانه در سال های اخیر، افراد و جریان هایی خارج از دستگاه دیپلماسی و حتی خارج از دولت تلاش کردند بر اقدامات دستگاه دیپلماسی کشور تاثیر گذاشته و نگاه غیرحرفه ای خود را به دستگاه دیپلماتیک کشور تحمیل کنند.
علی اکبر صالحی وزیر امور خارجه خود در برنامه شب آفتابی شبکه پنج تلویزیون که اخیرا و به مناسبت مناظره های انتخاباتی پخش شد به فشارها در دوران وزارتش اشاره کرد و در پاسخ به این نقد مجری که گفت: این انتقاد به شما وارد است که نتوانستید با کشورها رابطه مناسبی برقرار کنید که به اقتصاد ما فشار وارد نکند، گفت:ما با ترکیه و امارات روابط بسیار خوبی داریم و ما با ابتکاراتی که داشتیم توانستیم با خیلی از کشورهای اطراف و دوردست توانستیم تحریم را تا حدودی از آثار سلبی آن دور کنیم و این روند می رود تا آینده روشنی داشته باشد که انشاالله مردم آرام آرام متوجه خواهند شد.
صالحی ادامه داد: این که از بی تدبیری دولت حرف می زنند واقعا بی انصافی است البته هیچ دولتی تا ظهور حضرت حجت بی عیب و نقص نیست اما این که یک نفر بگوید دولتی می آید که هیچ مشکلی نداشته باشد آرمانخواهانه و غیر واقعی است.
وزیر خارجه گفت: تحریم ها قابل پیش بینی بود و وزارت خارجه نزدیک به دو سال پیش به بالاترین مقامات نظام نامه نوشت و پیش بینی ها خود را اعلام کرده بود . اما اگر آن موقع حرف از تحریم می زدیم فورا در جامعه مورد نقد قرار می گرفتیم ولی امیدواریم روزی برسد که بتوانیم مفاد نامه نوشته شده را منتشر کنیم
وی افزود: اگر طرف مقابل ما یک علامتی برای تعامل نشان داد ما هم در چارچوب عزت و حکمت و مصلحت باید استقبال کنیم نباید بایستیم و بگوییم نه و بر موضع خود بی دلیل پافشاری کنیم.
صالحی در ادامه با انتقاد از دخالت نهاد های غبر مسئول در ساست خارجه، اختلاف سلیقه با برخی نهادهای تصمیم گیر را دلیل طولانی شدن مسافرت خود به عربستان خواند و گفت: درست است که وزیر خارجه سکاندار سیاست خارجی است اما او مجری سیاست های کلی است و ارگانها و دستگاههای دیگری هم درگیر سیاست خارجی هستند لذا ما برای این که جا بیاندازیم که باید به عربستان سفر کنیم دو سال صحبت و رایزنی کردیم چون نظر برخی دوستان این بود که به این سفر نرویم.

اما ماجرای سفر به عربستان چه بود؟

عربستان به عنوان یکی از کشورهای مهم منطقه و جهان اسلام که در بسیاری از سازمان های سیاسی-اقتصادی جهان از جمله اوپک، سازمان همکاری های اسلامی، شورای همکاری خلیج فارس، اتحادیه عرب و بسیاری دیگر صاحب نفوذ است از جمله کشورهایی است که همواره مورد توجه دستگاه دیپلماسی جهموری اسلامی قرار داشته است اما متاسفانه در سال‌های اخیر، عواملی خارج از وزارت خارجه با اعمال نفوذ و جنجال آفرینی مانع تعامل مثبت تهران با ریاض شدند.

مجموعه های مختلفی تلاش کردند به بهانه کمک به مردم سوریه و بحرین، سطح روابط ایران و عربستان را کاهش دهند و با این استدلال که دشمن دوست ما، دشمن ماست دشمنی با ریاض را در دستور کار قرار دادند غافل از اینکه از تنش ریاض و تهران، رژیم صهیونیستی و متحدان غربی اش بهره برداری کرده و فشار بیشتری بر مردم مظلوم بحرین و دولت مظلوم تر سوریه که هر دو در معرض تهاجم خارجی هستند، وارد خواهند آورد.
تنها به عنوان نمونه، یک مقاله کیهان تحت عنوان به جنایتکاران آل سعود جایزه ندهید!! به خوبی بیانگر نگاه غیرحرفه ای جریان های تندرو به موضوع دیپلماسی است که باید بهای آنرا نه تنها مردم ایران، بلکه ملت های دوست بپردازند.
در مقابله مزبور که در تاریخ 8 خرداد 1390 به چاپ رسیده، آمده است: جریان مسئله دار؟! پس از ناکامی چند هفته پیش در اعزام دکتر صالحی به ریاض، مجدداً تحرکاتی را آغاز کرده تا به توجیه لزوم انجام این سفر و جلب نظر مساعد رئیس جمهور بپردازد.
نویسنده این مقاله در حالی تلاش کرده که سفر صالحی به عربستان را اعتباربخشی به ریاض و عذرخواهی جمهوری اسلامی آل سعود نشان دهد که در دنیای دیپلماسی هرگز چنین نگاهی وجود ندارد .
این جریان نه تنها به عوامل رسانه ای خود بسنده نکرد، بلکه کوشید تا با ایجاد یک جریان خارج از دستگاه دیپلماسی نیز برای قطع کانال های ارتباطی بین تهران و ریاض استفاده کند.
مقاله کیهان به تاریخ 9 خرداد 1390 تحت عنوان مخالفت قاطع مجلس با سفر احتمالی صالحی به عربستان از جمله مصادیق آن است.
کیهان در مطلب مزبور به نقل از کاظم جلالی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس نوشت: بنده از شما آقای لاریجانی که عضو شورای عالی امنیت ملی هستید، می خواهم که سفر وزیر خارجه به عربستان در شرایط فعلی انجام نشود چرا که به مصلحت نیست. باید با رژیم سعودی برای جنایتی که در بحرین انجام می دهند، برخورد شود نه اینکه به آنها دست مریزاد هم بگوییم.
مطلب دیگر کیهان تحت عنوان مجلس از صالحی درباره سفر احتمالی به عربستان توضیح خواست که در تاریخ 10 خرداد چاپ شده نیز موید همین کارشکنی های تندروها در مجلس، رسانه ها و دیگر دستگاه ها علیه سفر وزیر خارجه به ریاض است.
کیهان در این مطلب نوشته است: وزیر امور خارجه برای ارائه توضیح درباره خبری مبنی بر احتمال سفر وی به عربستان، به کمیسیون امنیت ملی مجلس فراخوانده شد. یقیناً اگر چنین سفری صورت بگیرد نمایندگان مجلس ساکت نخواهند نشست.

اینگونه رفتارها البته پیرامون گفتگو با مقامات اردنی، مصری، حضور رئیس جمهور در شورای همکاری خلیج فارس، سفر به عربستان، مناقشات مذهبی در جمهوری آذربایجان، روابط با ترکیه، مذاکره با مسئولان بحرینی پیرامون بحران این کشور و نیز برخی ابتکار عمل ها در موضوع هسته ای و ... بارها در طول این هشت سال و خصوصا در دو سال اخیر تکرار شده تا جایی که سیل توهین ها را به سوی رئیس جمهور و وزیر خارجه به همراه داشته است.

این کج اندیشی ها تا جایی پیش رفت که مقام معظم رهبری در دیدار با دانشجویان در ماه مبارک رمضان (15 مرداد 91)، درباره آن هشدار دادند و بر پیگیری دیپلماسی دیپلماسىِ سنتىِ متعارف تأکید کردند:

« آرمان‌گرائى را با پرخاشگرى اشتباه نکنیم؛ تصور نکنیم که هر کس آرمان‌گراتر است، پرخاشگرتر و دعواکن‌تر است؛ نه. میتوان بشدت پابند به آرمانها و پابند به اصول و به ارزشها بود، درعین‌حال پرخاشگر هم نبود. بنابراین آرمان‌گرائى به‌هیچ‌وجه به معناى در همه‌ى زمینه‌ها پرخاشگرى کردن، برخى از واقعیات لازم و مصلحتهاى لازم را ندیده گرفتن، نیست. مصلحت هم شده یک اسم منفور؛ آقا مصلحت‌گرائى میکنند! خب، اصلاً باید ملاحظه‌ى مصلحت بشود. خود مصلحت هم یکى از حقایق است. اگر مصلحت‌اندیشىِ درست باشد، باید رعایت مصلحت را کرد؛ چرا نباید رعایت مصلحت را کرد؟ باید مصالح را دید. فرض بفرمائید از لحاظ موضع نظام، نسبت به فلان حرکت سیاسى بلوک مثلاً طاغوت و مجموعه‌هاى استبدادىِ دیکتاتورى، معلوم است که ما مخالفیم، همراهى هم نمی کنیم، کمک هم نمی کنیم. معلوم است که موضع ما نسبت به برخى از جهات سیاسى ‌اى که امروز در دنیا وجود دارند یا در منطقه وجود دارند، موضع روشنى است؛ اما این به هیچ وجه به معناى نفى کار دیپلماسىِ سنتىِ متعارف نیست؛ این را توجه داشته باشید. یعنى کار دیپلماسى به جاى خودش باید انجام بگیرد، منتها جهتگیرى، این جهتگیرى است. کمااینکه دشمنان ما هم همین جور عمل می کنند. دشمنان ما هم در عمل دشمنى ‌شان را می کنند، اما تعارفات دیپلماسى را هم انجام می دهند. البته ما هم به آن تعارف دیپلماسى گول نمی خوریم؛ می فهمیم پشتش چیست.»

علی اکبر صالحی در برنامه شب آفتابی درباره روابط ایران و عربستان گفت: به دلیل این دوسال تاخیری که در برقراری ارتباط بین ایران و عربستان به وجود آمد ،سوء تفاهماتی بین ایران و عربستان به وجو آمده. الان در سفر اخیر من بیش از دو ساعت در خانه وزیر خارجه عربستان نشستم و با او درباره مشکلات فی مابین صحبت کردم و او هم شفاف حرفهایش را زد و ما از الان شروع کردیم به حل مسایل فی مابین . ابتدا مسایل آسان را حل می کنیم و بعد به دیگر مشکلات می رسیم و قرار است از ساده ترین مسائل شروع کنیم و پس از مشکل‌ترین مسائل را حل کنیم.
جالب آن است، باوجودی که تندروی برخی جریان های اصولگراها ، مقصر برخی کوتاهی ها در دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی برای حفظ کانال های ارتباط جهت تاثیرگذاری بر فرایندهای تصمیم گیری در دیپلماسی جهانی بود اما اکنون آنها، دولت را به کوتاهی و حتی تندروی متهم می کنند و با نام بردن از دولت تحت عنوان تندرو، تلاش دارند تا با پاک کردن صورت مسئله، از زیر بار تندروی های گذشته خود شانه خالی کنند.
به نظر می رسد رئیس جمهوری منتخب برای تعامل با جهان، ابتدا باید راهکاری برای تعامل با جریان های تندرو پیدا کند که با نگاه غیرحرفه ای به موضوعی تخصصی مثل دیپلماسی، بسیاری از فرصت های تاثیرگذاری جمهوری اسلامی را در یک دهه گذشته و بویژه از زمان شروع بیداری اسلامی در منطقه هدر دادند.