یادداشت و مقاله

"اگر تضمُّن و دلالت عینی این گزاره که نتیجۀ عمل امام حسین (ع) (بخوانید شهادت کم اثر برای اکنونِ ما!) نمی تواند هدف حضرت ایشان هم تلقی شود مثلاً توجیهی روشنفکرانۀ و قدرت پرستانه برای قضایایی مانند برجام باشد؛ حداقل باید مردانگی و آزادگی بخرج داد و نباید به تحریف تاریخ و جعل حدیث همانند آن طلبۀ محترم پرداخت و یا مانند شما آنچنان تأویل گرایانه و بی محابا حرف زد که نبوت و امامت را تا حدّ سلایق سیاستمداران صاحبان سلایق در باشگاههای قدرت و یا تا حد خلافت های عرفی در دیگر فِرَق اسلامی تقلیل داد."

هشت دیدار مهم با رهبر معظم انقلاب اسلامی در سه روز، روزهای پُرخبری را در فضای رسانه‌ای رقم زده بود که هفت دیدار آن با مسئولان عالی‌رتبه‌ی خارجی از چهار قاره‌ی جهان بود. جملات عالی‌ترین مقامات این کشورها و اتفاقات در حاشیه آن را نباید به‌عنوان رویدادهایی تشریفاتی در جلساتی دیپلماتیک تحلیل نمود؛ بلکه این اتفاقات نمایشگر "آرایش جدیدی از قدرت" در عالم مبتنی بر تفکر بسیجی است؛ و این همان نکته‌ای است که ۱۴ ماه پیش رهبر معظم انقلاب اسلامی به آن اشاره کرده بودند که «در نگاه کلان به کل جهان- و از جمله به منطقه- انسان به این نکته‌ى اساسى برخورد میکند که نظم مستقر حاکم قبلى دنیا در حال تغییر و تبدیل است.»

تئوریسین های اصلی اصلاح طلب ممکن است آنقدر هم خوشبین نباشند که تصور کنند موسم «بازگشت کلان» به قدرت فرارسیده است. آنها صرفا نرمالیزاسیون را در مقطع فعلی، مهملی برای «بازگشت بخشی و محلی» به قدرت می دانند؛ امری از طریق انتخابات شورای شهر؛ مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری ممکن می شود؛ البته این «بازگشت محلی و خرد» زمینه ای برای «بازگشت ملی و کلان» ارزیابی می‌شود.

در دوران کنونی و در عصر انقلاب اسلامی نیز همواره پرداختن به جریانات روشن‌فکری دینی از سوی برخی نویسندگان و اندیشمندان، با اغراض و اهداف گوناگون دینی و غیردینی، مورد توجه قرار گرفته است. شیوه‌ای از این نوع رفتارها، چندی است با انتشار مجله‌ی «مهرنامه» و مقالاتی از آقای قوچانی پی گرفته شده است. به نظر می‌رسد آنچه از پرداختن به این مسئله از سوی این نویسنده و نویسندگان دیگر این مجله مورد نظر و هدف قرار دارد، بازتعریف و احیای تفکر سلفی‌گرایی شیعی به‌عنوان تفکری بنیادگرا و ارتباط این اندیشه با گروه‌ها و اشخاص دینی و سیاسی جامعه‌ی ایران است.

به نظر می رسد دولت یازدهم تلاش دارد با بخشی از ارکان حاکمیت شامل قوه قضاییه، شورای نگهبان، رسانه ملی، قوای نظامی و انتظامی، نهادهای انقلابی و مانند آن فضایی از تقابل و دوگانگی ترسیم کند.این دوگانگی در آستانه دو انتخابات مجلس و خبرگان شاید زمینه ساز تشدید دو قطبی سازی جامعه و از رهگذر آن مصادره آرای خاموش و همراه سازی پایگاه های اجتماعی اصلاح طلبان با دولت اعتدال باشد. تجربه تاریخی نیز حاکی از آن است که دولتها در مقاطع تعیین کننده ای چون انتخابات گرایش های رادیکال تر و انتقادی تری از خود بروز داده و گاه با مکانسیم فرافکنی، مطالبات عمومی از خود را به سایر ارکان حاکمیت منتقل می کنند.

سرگئی آلکساشانکو، تحلیلگر روسی اندیشکده بروکینگز، در تحلیل ریشه‌های همکاری ایران و روسیه در میدان‌های مختلف، به توانایی ایران در برپایی یک نظام سیاسی مقتدر و باثبات در میانه یک جغرافیای ناامن اشاره می‌کند و تأکید دارد ائتلاف سیاسی-اقتصادی ایران و روسیه، توانایی ایجاد تغییرات بزرگ در صحنه روابط بین‌الملل را دارد. البته هیچ یک از مقامات ایرانی یا روسی ادعا نکرده است یک ائتلاف رسمی بین آنها در جریان است. اما صرف نظر از این موضوع، اوضاع دو کشور، مقامات سیاسی آن دو را به اتحاد متمایل می‌کند.

بی بی سی در تفسیری بدون اشاره به اجلاس سران کشورهای صادرکننده گاز که موضوع اعلام شده سفر پوتین بود، گفت:«اهمیت سفر پوتین به ایران را باید کیلومترها آن سوتر از تهران و در سوریه دید. هماهنگی و همکاری مسکو و تهران در سوریه، حالا به یک جبهه مهم و تأثیرگذار بدل شده و غرب را نگران کرده است. اصلی‌ترین نگرانی غرب این است که اتحاد ایران و روسیه، جبهه‌ای نو در مسائل جهانی و منطقه‌ای گشوده است که در آن غرب دیگر حرف اول را نمی‌زند.»

آمریکایی‌ها بیش از هر چیزی، از این پیوند بین روسیه و ایران، که سبب شده است سیستم موازنه‌ی قدرت قدیمی و نظم سنتی-آمریکایی در منطقه‌ی غرب آسیا (که همیشه به نفع آمریکا و متحدان منطقه‌ای او تصویر می‌شد) دچار تغییرات عظیمی شود، نگران‌اند.حضور ولادیمیر پوتین در ایران و ملاقات او با رهبر معظم انقلاب ، از یک‌سو نشان‌دهنده‌ی قدرت تعیین‌کننده‌ی ایران است و از دیگر سو، نشان‌دهنده‌ی شکل‌گیری نظمی جدید است که کاملاً متناقض با نظم غربی است؛ نظمی که قابلیت ترسیم و تنسیق معادلات نه‌تنها در بُعد منطقه‌ای، که در بُعد بین‌المللی را نیز دارد.

برخي شنيده‌ها بر اين نكته تاكيد مي‌كند كه جمع بندي اصلاح‌طلبان به عدم اطمينان نظام از التزام آنان به چارچوب‌هاي قانوني رسيده است. از اين رو اولويت اصلي اصلاح طلبان دادن اين اطمينان است كه آنان اشتباهات گذشته را در عرصه رقابت‌هاي سياسي تكرار نمي‌كنند.با اين حال اجرايي شدن اين راهبرد منوط به پيدا كردن سرپل‌هايي است كه هم مورد قبول اصلاح‌طلبان بوده و هم مورد اعتماد نظام نيز باشند. اصلاح‌طلبان مهره‌هايي در مجموعه دولت روحاني در اختيار قرار دارند كه مي‌توانند اين نقش را براي آنها ايفا كنند. البته دولت روحاني براي اصلاح‌طلبان نقشي فراتر از يك واسطه را داشته و اميدوار بودند تا فضاي اجتماعي و سياسي را براي بازسازي ساختارهاي آنان در عرصه سياسي فراهم كنند.  

تنها 120 روز پس از تدوين و رسانه‌اي شدن برجام،دو قطعنامه عليه جمهوري اسلامي ايران در نهادهاي بين‌المللي به تصويب رسيد و فصل جديدي از رويارويي ايران با نظام سلطه را رقم زد. صدور دو قطعنامه عليه كشورمان در حالي است كه طي 27 ماه گذشته تلاشي دامنه دار براي كاهش تنش ميان جمهوري اسلامي ايران با غرب‌ - و از جمله نهادهاي بين‌المللي وابسته به غرب- صورت گرفته و از سوي ديگر يكي از اهداف برجام يا همان توافق هسته‌اي برداشتن سايه تحريم و تهديد از سر جامعه ايراني بوده است.